• ons lichaam bestaat uit eiwitten: m.n. bouwstenen en enzymes (biokatalysatoren)

• de eiwitten zijn gecodeerd in de celkern als DNA (Deoxyribo-Nucleic Acid)
  • 4 nucleotiden: Adenine, Guanine, Cytosine, Thymine

• gen: stukje DNA dat de informatie bevat voor de opbouw van één eiwit

• DNA (celkern)  RNA (kern  cytoplasma)  aanmaak van een eiwit (eiwitsynthese)

• een gen bepaalt een (deel van een) eigenschap, bv. oogkleur (iris)

• een kete van genen: chromosoom

• de mens: totaal 23 paar chromosomen en ca. 30.000 genen per cel, veel junk (ongebruikte) DNA

• 2 gelijke chromosomen per cel, één van vader, één van moeder
  • uitzondering: de geslachtschromosomen XY

• welke genen actief zijn (= eiwitten produceren) verschilt per weefsel (orgaan), de rest wordt onderdrukt
  • gentherapie: genezen van genetische ziekten door inbrengen van nieuwe/vervangende genen, o.a. via virussen (=nauwelijks nog succesvol)

• homozygoot (voor een bepaalde eigenschap): twee identieke genen in een individu

• heterozygoot: twee verschillende genen

• een dominant gen bepaalt de zichtbare eigenschap (=fenotype), en

• een recessief gen bepaalt de zichtbare eigenschap alleen als het andere gen ook recessief is (dus bij een homozygote situatie)

• voorbeeld: hoge smaakdrempel van PTC is recessief

Voorbeelden

• T: lage smaakdrempel, t: hoge smaakdrempel PTC

• ouders: Tt x Tt

kans op kind met genotype TT (fenotypisch T, p=25%), Tt (T, 50%), tt (t, 25%)

• bloedgroep: A en B dominant, O recessief
  • genotypes:

AA (homozygoot) en AO (heterozygoot)  fenotype A

BB (homozygoot) en BO (heterozygoot)  fenotype B

AB (heterozygoot)  fenotype AB

OO (homozygoot)  fenotype O

• geslachtschromosomen: mannen XY, vrouwen XX

• sex-linked(sex-gebonden) genen liggen op X of Y
  • bv. hemofilie (bloederziekte) en rood-groen kleurenblindheid liggen op X en komen dus meer voor bij mannen (8%) dan bij vrouwen (8%x8%=0,64%)
  • X: stuurt aanmaak van 1500 eiwitten, Y: slechts 27 eiwitten (o.a. SRY gen voor testis ontwikkeling)

• vaders geven hun X altijd aan hun dochter en hun Y aan hun zoon
  • X bevat meer informatie  zoons zouden meer dan dochters op hun moeder lijken

• sex-limited genen*
  • aanwezig bij beide geslachten, komt alleen tot uiting bij één geslacht onder invloed van geslachts-hormonen (bv. baardgroei)

• is een slang bewust, een hond, een baby? commander Data vs. een zombie

• is een andere persoon bewust? solipsisme: nee, alleen ik ben bewust

• worden hersenprocessen bewust ervaren?
  • meestal niet, wel het resultaat, soms (‘shouting demons’)
  • echter, sommige hersengebieden zijn belangrijk voor bewustzijn

• Turing test (1950): iets wordt als bewust gezien, als we in een gesprek niet merken dat het niet een mens is

• Libet: bewustzijn pas na de (‘bewuste’) beslissing

• David Chalmers (1995):
  • ‘eenvoudige’ bewustzijnsproblemen: bewustzijnsfenomenen als slaap, aandacht, geheugen, waarnemen
  • ‘moeilijke’ bewustzijnsproblemen: relatie hersenactiviteit en bewustzijn (zelf)

• Daniel Dennett (1991) e.a.: het ‘moeilijke’ probleem (bewustzijn) is de combinatie van veel ‘eenvoudige’ problemen (aandacht, waarnemen etc.)
  • ‘shouting demons’ : meest actieve hersen-module wint
  • geen centraal punt (geen ‘Cartesisch theater’, geen homunculus)

• huidige gedachte: bewustzijn is …
  • noodzakelijk voor doelgericht gedrag (plannen, kiezen)
  • gradueel (onbewust vs. bewust)
  • beïnvloed door emoties (motivatie), aandacht, korte-termijn geheugen
  • gebaseerd op (het resultaat van) ‘slim’ gebruik van eenvoudigere systemen in de hersenen (modules)
  • soms pas duidelijk na de relevante hersenactiviteit

• is het bewustzijn mogelijk met een ander lichaam?
  • experiment in de jaren 70 door Dr. Wright: Ja

• Dualisme(o.a. Galilei, Descartes)
  • geest en materie zijn verschillende ‘substanties’, verbonden via de pijnappelklier (=pineal gland/ epifyse) (dualistisch interactionisme)

o.a. in het Christendom: ziel

• moderne fysica (wet van behoud van energie):

er kan geen informatie (=energie) uitgewisseld worden met een ‘immateriële geest’

• alternatief is monisme, drie vormen:
  • materialisme: mentale processen bestaan niet, zijn allemaal materiële (chemische, fysische) processen
  • mentalisme (Locke): de wereld bestaat alleen in onze geest

solipsisme : alleen ik ben bewust

• identiteitspositie: mentale processen en hersenprocessen zijn verschillende beschrijvingen van hetzelfde fenomeen
• monisme is niet bewezen maar ligt voor de hand én leidt tot interessante

• geest is hersenactiviteit (‘the mind is what the brain does’)

1. fysiologische verklaring: gedrag en betrokken lichamelijke activiteit (bv. hersenactiviteit)

( het mechanisme)

• bv. rol van hormonen: testosteron doet hersengebied in mannetjesvogels groeien
• auto’s gaan vooruit omdat er een motor in zit die benzine omzet in beweging

1. ontogenetische verklaring: beschrijft hoe (individueel) gedrag zich kon ontwikkelen

(genen, voeding, ervaring)

( ontwikkeling en leren)

• bv. zang in vogels: aanleren was mogelijk door aangeboren eigenschappen; agressie vanwege aanleg en/of opvoeding
• auto’s gaan vooruit omdat er in de fabriek motoren zijn ontwikkeld die er ingebouwd zijn

1. evolutionaire (fylogenetische=afstammings-) verklaring: historische ontwikkeling van gedrag

(ontwikkeling van de soort: overleven)

• bv. gelijke zang in verwante vogelsoorten: nakomeling van dezelfde voorvader; oogbolreflex; verlegen mannen planten zich minder goed voort
• [ooit: ‘ontogenese recapituleert de fylogenese’ (=fout!)]
• auto’s zijn ontstaan doordat een uitvinder op het idee kwam om een paard te vervangen door een stoommachine

1. functionele verklaring: doel van bepaald gedrag

( ingebakken aanpassing aan de omgeving)

• bv. zingen van mannelijke vogels geeft betere voortplantingsmogelijkheden; agressie om de baas te kunnen zijn, aanzien te krijgen
• auto’s zijn ontwikkeld omdat sneller verplaatsen geld oplevert

 hoe verantwoordelijk zijn we eigenlijk voor ons gedrag?