ideaaltype = een zo helder en scherp mogelijke formulering van de zinssamenhang van een handeling; ‘het is een zinssamenhang van het zuivere type’. (Een idee, model, geheel van handelingen die onderling samenhangen omdat ze vanuit dezelfde motieven vertrekken.)
Het is een hypothetisch model, een gedachteconstructie die duidelijk maakt ‘hoe een specifiek soort menselijk handelen zou verlopen’ indien het volkomen consequent op een welbepaald doel gericht was of indien het volkomen consequent op een bepaalde waarde gericht was. Schetst dus geen feitelijk gedrag, maar enkel het volkomen consequent doelrationeel (of waarderationeel) handelen.
→Dus eerder verklarende i.p.v. empirische waarde.

- Positivisme (Comte): enkel rekening houden met feiten, zo wetmatigheden ontdekken.
Weber: feiten moeten geïnterpreteerd worden. Hij is tegen de gedachte dat feiten voor zich spreken.

- Historisme: ieder historisch feit is niet te herleiden tot iets anders.
Weber: ‘Je moet gaan Caesar zijn om Caesar te begrijpen’. Het volstaat om hun motieven te begrijpen. Je kan wel degelijk iets of iemand anders begrijpen uit de geschiedenis.

Weber: op methodologisch correcte manier iemands motieven achterhalen door jezelf weg te cijferen. Als je toegang hebt tot iemands motieven, kan je het ook begrijpen en zo de afloop v.h. handelen voorspellen.

Verschil handelen – gedrag:

GEDRAG: Al datgene dat mensen/organismen doen. Vb ademen, peper in gezicht => niezen
HANDELEN: Er is een MOTIEF. Vb. Cola zero want dorst lessen, je weet waarom je het doet.

Vb: zonnen: gedrag: zonder motief
sociaal handelen: doel = bvb bruin zien

Sociaal handelen
= zinvol en betrokken op anderen
je ziet verbanden en je bent je daar bewust van. Vb: slang in les- daar zie je de zin niet van in.
 Durkheim: sociale feiten kunnen op ons inwerken zonder dat we er ons bewust van zijn.

! Imitatie is zonder nadenken, nabootsen, pure reactie.. grens met sociaal handelen is niet duidelijk.

Vb. Concert ACDC: klappen, rechtveren, .. is imitatie, niet sociaal handelen.
-> Afhankelijk van wat er in het hoofd van de betrokkenen omgaat.
vb: cola zero om indruk te maken op anderen = sociaal handelen
cola zero domweg gekocht = gedrag

Sociologie is een wetenschap die
a) sociaal handelen (OBJECT)
b) interpreterend begrijpen wil en daardoor zijn verloop en gevolgen (HOE?)
c) oorzakelijk wil verklaren (DOEL)

1.1. Types handelen
- Gewoonte = traditioneel handelen
-> zo weinig beredeneerd dat het nauwelijks handelen is, zonder nadenken, wordt overgenomen omdat ze zo aangeleerd worden. vb: ’s ochtends eerst linkse sok aandoen

- Emotioneel (affectief) handelen: iets rationeler dan gewoonte.
vb: iemand pesten -> die wordt boos -> gepeste vermoordt pestkop
-> we begrijpen dit tot op zekere hoogte

- Waarderationeel handelen: handelen vanuit het geloof in de intrinsieke waarde van dit handelen vb. handelen uit plicht, religieuze of morele overtuiging.
→Eenmaal men de waarde kent die aan de basis van iemands handelen ligt, kan men daaruit gemakkelijk de handelingsconsequenties afleiden en begrijpen.

Waarde = streefdoel, maatstaf. Je weet waarom je het doet. Je handelt onafgezien vd gevolgen.
vb. waarde: eerlijkheid -> misschien soms kwetsen, je let dus niet op de gevolgen.
vb. moslim: x-aantal keer bidden per dag, wassen, …
-> we begrijpen waarom ze dat belangrijk vinden.

- Doelrationeel handelen: handelen gericht op weloverwogen eigen doeleinden, waarbij de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet.
→Kan begrepen worden zonder dat men zich ‘inleeft’ in de handelende.
-> welke middelen/beperkingen? Je kunt het tot op zekere hoogte berekenen.

Weber: in onze samenleving dominantie van doelrationeel handelen want meest efficiënt, meest rationeel, andere types zijn minder rationeel.

Vb: studenten doen alles in functie van CV. Staat dat goed op CV? Dan doen ze het, anders niet.
We gaan eigen ervaringen omzetten in wat we ermee knn doen. Kan je ook zien als beperking v. vrijheid, ondanks we denken dat we vrij zijn aangezien we rationeel bezig zijn.