Een standenmaatschappij met principiële rechtsongelijkheid en sterke reglementering ontstond. Er waren variaties in de verhouding tussen de standen en het centraal gezag en de legitimiteit van de vorst.

In het Westen ontstond uit de middeleeuwse monarchieën betrekkelijk sterke dynastieke staten tijdens de zeventiende en achttiende eeuw. Ondanks oorlogen bleven de kernterritoria relatief stabiel, maar het centraal gezag van de vorst varieerde. Er was een differentiatie tussen economie en politiek, markt en staat en burgerlijke maatschappij en vorstelijk gezag. Het Westerse kolonialisme was gericht op gebieden buiten Europa vanwege handelsbelangen en niet territoriale expansie.

In het Oosten en midden was er een dominantie van imperiale rijken (Duits, ottomaans en Russisch) en een territoriale expansie binnen Europa en inlijving van aangrenzende gebieden. De impact van burgerlijke lagen in het Ottomaanse Rijk en Rusland was laag: weinig differentiatie tussen staat, religie, politiek, economie, staat en civil society. In het midden van Europa was er wel vorming van burgerlijke lagen, mar de keizers en adel behielden een zeer grote politieke macht.

Er ontstonden grote verschillen op basis van economische, juridische en sociale positie. Ook was er een onderscheid tussen stad en platteland. De positie van de adel hing samen met het agrarisch inkomen en de regionale verschillen in politieke en economische macht. De geestelijkheid nam een hoge positie in. De stedelijke bevolking nam een positie in aan de hand van beroepsdifferentiatie, formeel burgerschap voor een beperkte groep en het geboorterecht of financiële drempels.

In het Westen zorgde de commercialisering van landbouw en veteelt voor het ontstaan van het kapitalisme met ontwikkeling van nijverheid en een druk handelsverkeer. In het Oosten was dit echter beperkter en bleef men agrarisch en pre kapitalistisch.

In het Westen ontstonden dynastieke staten met een inperking van de adellijke macht. De steden vormden nu het centrum van macht en cultuur aangezien ze onafhankelijker waren ten opzichte van vorst en adel, de economisch actieve burgerlijke lagen een krachtig tegengewicht waren en een stadscultuur en burgerlijke cultuur ontstond.

In het Oosten en het Midden ontstonden coalities tussen adel en vorst wat zorgde voor een sterke macht van de adel door grondbezit en een onderontwikkeling van steden in die zin dat ze maar klein en met weinig waren en geringe handel vaak in handen van vreemdelingen lag.