1920: stelling dat rationele winststreven v.h. handelskapitalisme enkel tot zijn volle ontplooiing kon komen in landen waar een protestantse soberheidethiek heerste

→ hij ontkent op die manier dus dat er een middeleeuwse handelskapitalisme was

→ MAAR:

• men is het er over eens dat in It., Vl., Z-Fr. & Catalaanse steden vanaf de 12^de eeuw een kapitalistische mentaliteit was à streven naar zo hoog mogelijke winst + herinvestering
• andere (religieuze of ethische) overwegingen werden ondergeschikt aan hun winstbejag
• vanaf 13^de e vormen v. verticale bedrijfsconcentratie + vennootschappen op aandelen
• grote kapitalistische firma’s v.d. 16^de eeuw (Fuggers, Welsers) zijn wel groter dan hun middeleeuwse voorgangers, maar niet wezenlijk anders

2 betekenissen

door Europese ontdekkingsreizen wel een verandering v.h. wereldbeeld à in 2 betekenissen:

• geografische inzichten (via kaarten) groeiden op grond v. toenemende ervaringskennis v. zeevaarders à atlassen v. Ortelius & Mercator à veranderden beeld van de globe
• het beeld v.e. fundamentele renaissance werd krachtig uitgedragen door de contrareformatische scholen (jezuïeten) & protestantse gymnasia

Opmerkingen

- beide stelsels zondigden aan zelfoverschatting: wetenschappelijke filologie is toch pas in 19^de eeuw werkelijk op niveau gekomen dat beantwoordt aan de huidige standaarden

- zonder kopieerarbeid v.d. Middeleeuwse monniken, vertaalwerk Iberische geleerden en nieuwsgierigheid franciscanen & dominicanen zouden vele antieke geschriften nooit voor ons bewaard gebleven zijn

- aan de universiteiten handhaafde men echter nog steeds middeleeuwse methoden en concepten à nog steeds autocritas van antieke geleerden

- grondlegger moderne anatomie, Andreas Vesalius: 1543: publicatie studie v.d. menselijke anatomie waarin de fouten van Galenos werden aangetoond à tegenwerking à moest ontslag nemen aan universiteiten v. Leuven, Padua, Pisa

- vanaf 12^de eeuw kwam kolonisatie overzee op gang rond Midd. Zee, Oostzee, Ierse Zee

- mid. 13^de eeuw: speurtocht naar verbindingen met Verre Oosten (over land & zee)

- ontdekkingreizen langs Afr. Kusten later over de oceanen liggen in het verlengde v. deze sinds eeuwen gegroeide expansionistische dynamiek à Columbus, Vasco da Gama

- ontdekkingstochten hadden nog enkele decennia effecten op de Europese economie

- economische groei v. 16/17^de eeuw = geen doorbraak naar nieuw systeem maar het hoogste stadium v.d. pre-industriële samenlevingen.

LET OP!

men kan niet zomaar zeggen dat Europa toen een hoger ontwikkelingspeil had bereikt dan China, Japan e.d.

=> W – Europa bleef tot de industrialisatie niet meer dan 1 v.d. hoogst ontwikkelde agrarische samenlevingen in de wereld (hooguit meer initiatieven naar andere continenten = voorsprong of tekort?)

vanuit perspectief v.d. ME kunnen innovaties v.d. 15/16^de eeuw beter omschreven worden als graduele versnellingen dan als radicale breuken (o.a. de boekdrukkunst[1])

XIII: schriftcultuur

- vanaf 13^de eeuw toename gebruik v.h. schrift

- gebruik v. volkstaal zodat meer mensen deel hadden a.d. schriftcultuur

- perkament enkel nog voor luxeboeken

- aanhoudende groei mogelijk door goedkoper papier (boekjesverspreiding Moderne Devotie)

Mediarevolutie??

boekdrukkunst heeft de verspreiding v. politieke, religieuze & wetenschappelijke opvattingen aanzienlijk bevorderd, maar toch was het niet de techniek zelf die deze mediarevolutie teweegbracht

→ eerder de sterk toegenomen vraag naar devote lectuur om stil te lezen (door behoefte aan meer geïndividualiseerde geloofsbeleving)

→ volgens Uwe Neddermeyer is productie handgeschreven boeken 2 keer x10 gegaan tijdens de late Middeleeuwen

→ nood aan efficiëntere productiemethoden!