- etymologie

→ Israëlieten reinigen zich om de zoveel jaar: ze namen een bok en die beladen ze met alle zonden van Israël

→ alle zonden worden dus symbolisch op de bok gelegd en deze wordt naar de woestijn gedreven en sterft

= reinigingsritueel

- Nu: eigen tekortkomingen projecteren op een ander maar ook uw eigen angsten, zodat men van die angsten wordt bevrijd en verlost

→ men gebruikt geen dieren maar andere mensen, vaak de outsiders die niet tot eigen dominante groep behoren

→ Zondebok = andere groepen die beladen worden met schuld van alles wat fout loopt en zo wordt de dominante groep gezuiverd

=> Combinatie van twee deelmechanismen:

1. overdracht

→ wanneer stereotypen werven geraken met gevoelens van angst, worden stereotypen vaak schadelijk en krijgen een hatelijke of vijandige inhoud

→ stereotypering gaat samen met overdracht

○ = ongenoegens gericht tegen objecten die niet aan de oorsprong liggen van de beleefde angstgevoelens

○ Mensen kunnen hun ongenoegens afwentelen op de zondebokken die de schuld krijgen voor alles wat dwars zit hoewel zij dit niet kunnen verhelpen

○ Komt vaak voor in situaties waar gedepriveerde sociale (vaak etnische) groepen met elkaar in competitie treden voor het verwerven van economische beloningen

○ situatie waarbij mensen worden geconfronteerd met iets dat hen angst aanjaagt

■ overdracht doet zich voor wanneer men angst ‘temt’ = vrees: van ‘angst’ naar ‘vrees’

• verschil: angst voor het onbepaalde, het onbekende en men weet niet er hoe tegenover te staan
• vrees: voor iets bepaalds

○ verklaring verzinnen = middel om angst om te zetten tot vrees = denkbeeldige oorzaak creëren

2. Projectie

= onbewust toeschrijven van eigen wensen of kenmerken aan anderen

■ In situaties waar individuen gefrustreerd worden, of in omstandigheden waarin zij zich erg moeten beheersen, zijn zij vaak niet in staat om eigen gevoelens te herkennen. Deze worden geprojecteerd op anderen

■ omgekeerde van eigen ideaalbeeld en projecteren op de ander. vb. blanken in Afrika

■ van lust overlopende zwarten = stamt van eigen seksuele frustraties van blanken af

■ het beeld van de ander weerspiegelt meer zichzelf dan de ander

=> zondebok mechanisme : projecteren van alles wat men niet is of niet wil zijn op de ander + de ander de schuld geven van wat men liever niet heeft = dubbele psychische reiniging

- is het omgekeerde van het ideaalbeeld dat men heeft van zichzelf

bv. Victoriaanse vrouw: emotioneel, passief, gevoelig  man: avontuurlijk,...

→ positieve manbeeld wordt omgekeerd geprojecteerd op de vrouw

→ om de onbekende anderen te fixeren => omgekeerde ideaalbeeld projecteren

- stereotype

→ fixatie van vooroordelen  vooroordelen corrigeren, aanpassen van zowel positieve en negatieve vooroordelen

→ beeldvorming die verstard zijn, telkens opnieuw worden deze clichés gebruikt

→ worden niet gecorrigeerd door de feiten

=> vooroordelen zijn gewoonlijk gebaseerd op stereotiepe redeneringen; denken is dus gebaseerd op categorieën waarmee we onze ervaringen indelen; wanneer deze categorieën zeer star zijn, spreekt men van stereotypen

bv. blanke kan opvattingen hebben over zwarten gebaseerd op enkele starre en simpele ideeën en zal al zijn ervaringen interpreteren in termen van simpele ideeën, zonder er aan te denken ze te verwerpen of nuanceren

= opvattingen en attitudes die leden van een groep hebben boven een andere groep ; deze opvattingen kunnen positief en negatief zijn en zijn vaak gebaseerd op ‘horen zeggen’

=> Functie: wereld die men niet kent, maar waar men toch een oordeel over velt

→ helpen ons om de wereld te leren kennen ook al kent men die niet

→ je weet wat je te doen staat, je weet hoe de anderen zullen reageren

→ Om vaagheid van de wereld te reduceren

- Discriminatie

→ Gedrag, een feitelijke achterstelling van leden van een groep bv. op de arbeidsmarkt

- Discriminatie en vooroordelen komen vaak samen voor maar ook vaak afzonderlijk

→ Men kan bevooroordeeld zijn t.o.v. anderen zonder hen te discrimineren

→ Men kan ook iemand discrimineren , ook al zijn er geen vooroordelen in het spel

Bv. een blanke, volkomen onbevooroordeeld kan besluiten om zeker geen huis te kopen in een wijk waar veel zwarten wonen, niet omdat hij negatieve vooroordelen heeft, maar omdat hij vreest dat zijn eigendom in de toekomst in waarde kan dalen

- de Gobineau’s rassentheorie: rechtvaardiging van kolonisatie

→ het ene ras is edeler, beter als het andere

→ Westen = witten, heersen over de wereld  zwarte ras: kunnen minder …  geel ras: vals ras

→ ideologie als ondersteuning van kolonisatie : recht van blanken om aan lokale mensen te zeggen hoe men moet leven, …

- “het blanke ras is superieur en wat wij doen is belangrijker, wij hebben de zwarten iets te bieden: hen opheffen tot hoger niveau” = verdediging van kolonisatie

- Nazi-rassentheorie (‘volkszuiverheid’ & ‘Lebensraum’)

→ ideologie: Lebensraum politiek: Duitsers zochten ruimte voor nieuwe nederzetting en verdere ontwikkeling en dit zocht men richting het Oosten

=> Gedachtegang: wij (Ariërs) zijn veel hoogstander en edeler en hebben meer recht op leven dan andere, dus recht om grond in te palmen

= gerechtvaardigd door racistische motieven

=> inferieure rassen worden overbodig en zelfs schadelijk

→ Gevolg: uitroeiing van Joden en zigeuners gebaseerd op illusie dat rassen bestaan en dat sommige mensen meer waard zijn dan andere, superieur zijn dan anderen + in de naam van de wetenschap

=> xenofobie= vreemdelingenhaat