= extreme vorm van ongelijkheid

Slavernij is een systeem waarin individuen in persoonlijk dienstverband staan en letterlijk eigendom zijn van anderen.

Wettelijke voorwaarden verschilden sterk van maatschappij tot maatschappij.

• Soms hadden slaven zo goed als geen rechten
  Bv. Zuidelijke staten van Amerika
• In andere gevallen was hun positie vergelijkbaar met die van dienstpersoneel
  Bv. Antieke Rome + sommige Griekse slaven: respectabele posities als leermeesters, adviseurs van hun heer!

Historische, juridische en economische verschillen

Drie te onderscheiden slavernijsystemen (handelswijze verschilde onderling sterk):

• Britten, Amerikanen, Denen en Nederlanders
  = startten zonder enige traditie in slavernij
  = geen wetgeving
  = vanuit religie weinig begaan met slaven
• Spaanse & Portugese systeem
  = gebaseerd op eerdere ervaringen met slavernij
  = wél wetten die verhouding slaaf-meester regelden
  = erkenning van geestelijke behoeften van slaaf
• Franse systeem
  = geen traditie
  = geen wetgeving
  = refereerde wel naar katholieke principes van het Spaanse en Portugese
  systeem

In alle gekende maatschappijen tref je sociale ongelijkheid aan.

Hier: sociale ongelijkheden die voortvloeien uit sociale stratificatie.

Sociale stratificatie

•  sociale gelaagdheid, opgebouwd uit ‘strata’ – de meest geprivilegieerden in bovenste laag en minst geprivilegieerden in onderste laag
• Niet alle sociale ongelijkheden hangen samen met sociale stratificatie, maar de meest belangrijkste en problematische vormen wel.
• Men kan 4 basissystemen van stratificatie onderscheiden:
  • Slavernij
  • Kasten
  • Standen
  • Klassen

Alle moderne organisaties hangen af van kennis, expertise en informatie-overdracht.

• Professionals spelen een belangrijke rol hierbij!

Kenmerken van professionals:

• Hebben lange wetenschappelijke opleiding achter de rug
• Behoren tot nationale of internationale gemeenschap van experts

Kunnen dus niet zomaar worden ingepast in de bureaucratie!

• Professionals hebben een tamelijk grote autonomie in vergelijking met anderen in bureaucratie
• Ze staan met één been in en één been uit de bureaucratische structuur
  : in administratief en beleidsmatig opzicht gaan ze bureaucratisch te werk, maar tegelijk ruimte voor hun autonome activiteiten

Mate van professionalisering van beroepsgroepen verschilt
Bv. Verpleegkundigen, artsen en advocaten zijn beroepen. Maar autonomie van arts of advocaat > autonomie verpleegkundige.

‘Gatekeepers’

: op grond van hun professionele kennis kunnen ze bepalen wie geschikt is voor de
organisatie te werken als cliënt, leverancier of als lid.

‘Consulting bureaus’

: de groei hiernaar is te verklaren doordat professionelen vaak erg moeilijk in te
passen vallen in het bureaucratisch systeem. Zulke vaak kleine dienstverlenende
bedrijven die hun expertise verkopen of verhuren is dus handig.

Dus uit bovenstaande kenmerken kunnen we besluiten dat de productiviteit van Japanse bedrijven hierdoor te verklaren valt?

 Niet zo zeker van, want er zijn nog typische kenmerken:

• Er wordt een groot aantal werkuren geklopt
• Er wordt intensief gewerkt
• …
  Allicht ligt hier meer het geheim van de Japanse productiviteit !

+ Men mag natuurlijk niet overdrijven, want in de Japanse ondernemingen bestaat
wel degelijk een hiërarchie!
De achting van de ondergeschikte voor de superieur is zeer groot!

Belangrijkste conclusie

: Het Weberiaanse model legt teveel nadruk op piramidale gezagsstructuur, strikte bevelslijn, onpersoonlijkheid in de interacties.

William Ouchi
: stelt voor om in de plaats van piramidale gezag, ‘clanvormen van gezag’ in te
voeren. Dat zijn gezagsvormen die gekenmerkt worden door een veel
persoonlijkere band tussen superieur en ondergeschikte!