• Mens = biologisch onvolgroeid, veel minder gedetermineerd door instincten
• ‘instinct-arm’ wezen
• Nood aan informatie over zichzelf en leefwereld  overleven
• Cultuur en socialisatie = grotere rol dan andere dieren

• Rigide opvattingen scheiding kerk – staat ≠ enige mogelijkheid
  • Levensbeschouwing & politiek = 2 velden met eigen logica/regels
  • Autonomie spelregels  gevrijwaard worden
  • ALS spelregels domein gerespecteerd
    • niets mis met politiek engagement uit religieuze inspiratie
    • niets mis met overheid die zich levensbeschouwelijk inlaat (vb. subsidiëringen,..)
  • scheiding kerk – staat ≠ levensbeschouwing & politiek niets met elkaar
  • altijd een verhouding MAAR hoe zal die worden ingevuld?
    • Minimaliseren/niet bestaan/actief aan de slag

• Morele gevoel = passief pluralisme
  • Uitsluiting obv ideeën = onaanvaardbaar
• MAAR erkenning van de rol die levensbeschouwingen spelen in dagelijks leven
  • Wel interessant genoeg voor publieke discussies
  • Wil mogelijkheid van dialoog, kritische reflectie en herbronning levensbeschouwelijke thema’s opnieuw exploreren
  • Moedigt inhoudelijke positionering aan
  • NIET: tolerantie  inhoudelijke positionering

- MOGELIJK: eigen overtuiging + respecteren andere opinies

- TROUWENS: pas omdat mensen uitkomen voor verschillende levensbeschouwingen  pluralisme + tolerantie nodig

■ Omslag passief naar actief

• Interpretatie ‘privatisering’ levensbeschouwing
  • Privatisering levensbeschouwelijke keuze = verward met privatisering levensbeschouwing zelf
  • ‘keuze’ = persoonlijke gewetensvrijheid
  • MAAR levensbeschouwing zelf ≠ privé-zaak

- Laat zich niet beperken tot persoonlijke levenssfeer

- kan hele denken en handelen mens doordringen

- Is constitutief voor (morele) identiteit

• Onhaalbaar om  eisen geloofsovertuiging ‘thuis’ + levensbeschouwelijk neutraal in publieke ruimte

• Individualisering/privatisering levensbeschouwing
• Middel moderne tijd
• Vermijden van godsdienstoorlogen & religieuze intolerantie
• Zorgde voor passief pluralisme
• Alle (openbare) discussie  privé-sfeer
  • Toch geen redelijke discussies mogelijk
  • Altijd gevaar van twisten
  • Alleen verdeeldheid en onverdraagzaamheid
  • Geschrapt van publieke agenda
• Tolerantie = niet-inmenging
• Levensbeschouwing: individuele preferentie  niemand iets te zeggen
  • Gevaren
    • Onverschilligheid (doet er toch niet toe)
    • Bepaalde vorm van vrijheid verdwijnt  verkondigen van mening
• Tolereert de verschillen MAAR schuwt de inhoudelijke & publieke confrontatie