Kern civilisatietheorie: verband sociale structuur(vervlechtingnetwerk) en persoonlijkheidsstructuur.
- Verband tussen aard van het vervlechtingnetwerk van die samenleving (al dan niet lange interdependentieketens) en de mate van geweldmonopolie.

- Verband tussen de mate van geweldmonopolie en de dominantie vorm die geweld in een samenleving aanneemt (Fremdzwang of Sebstzwang).

- Verband tussen de vorm van geweld in een samenleving en de persoonlijkheidsstructuur van de leden in die samenleving.

Elias stelt dat er sinds de ME een geweldmonopolisering heeft plaatsgevonden als een gevolg van de toenemende arbeidsverdeling (dus verlenging en ↑ complexiteit van IDK).
ME: iedereen droeg wapens om zich te kunnen verdedigen tegen onverwachte aanvallen, onbeheerst gedrag werd beloond, men moest zich niet beheersen, de enige dwang waaraan hij bloot stond was de externe dwang uitgaand van evt. geweldplegingen van anderen = FREMDZWANG
Daarna: meer en meer geweldmiddelen in handen van centrale machten. Leger van de heer of koning is enige macht die legitiem geweld mag plegen binnen een bepaald territorium.
→ Ontstaan van gepacificeerde gebieden: regio’s die vrij zijn van gewelddaden.
= Een complexe, hooggeorganiseerde maatschappij kan niet zonder een geweldmonopolisering. Gewelddadige verstoringen van de intermenselijke betrekkingen zouden het immense netwerk van wederzijdse vervlechtingen uiteen doen vallen.

Gevolgen voor persoonlijkheidsstructuur van het individu:
ME: onbeheerst, impulsief gedrag werd aangemoedigd
NU: omgekeerd, enkeling leeft in een gepacificeerd gebied. Die vrede kan maar gehandhaafd worden als iedereen zichzelf beheerst. Niet toegeven aan spontane (aggresieve) opwellingen.
= SELBSTZWANG (zelfdwang)

+ zie korte samenvatting door Elias boek.

*Omgang boven- en ondergeschikten is veel informeler bvb ouders-kinderen.
ander vb: strand: gedrag is vrijer, minder beheerst, iedereen heeft zichzelf onder controle
ander vb: eten, niet meer ‘snelheid is troef’ → VERREGAANDE CIVILISATIE

Is het niet zo dat er wat sprake is van een decivilisatie? Meer geweld op straat, vieze woorden binnenshuis, enz.

Internet = voorbeeld van ongeciviliseerde omgeving. Oorzaak: wordt vooral overeind gehouden door technologie i.p.v. mensen.

Dus: veranderingen in de gedragsstandaard van de hogere maatschappelijke lagen. Maar de manieren van het hof golden als toonaangevend, ook voor mensen die niet aan het hof verschenen. De modes, gebruiken en goede manieren aan het hof werden geïmiteerd door de hogere burgerij.
→ Spiraal van distinctie.
Opdat de hogere maatschappelijke lagen zich opnieuw zouden kunnen distantiëren van de lagere maatschappelijke lagen, gingen ze nog hun gedrag nog meer verfijnen en ontwikkelen → Civilisatieproces werd dus almaar verder gestuwd. Gevolg: pijnlijkheiddrempel (drempel waarboven met iets onbeschaafd vindt) schoof almaar op.

4.1. Civilisatie als toenemende beheerstheid en nuancering van affecten.
Gedrag dat we nu onder ‘beschaafd’ verstaan, kwam in eerdere fazen niet voor.
→ Elias vroeg zich af hoe deze verandering, deze ‘beschaving’, zich heeft voltrokken.
→ Hij beschrijft de manierenboekjes (=pedagogische hulpmiddelen) tot de 19^de E.

• richtlijnen over hoe men zich diende te kleden, gedragen aan tafel en in publieke plaatsen, hoe men zijn hygiëne en allerlei lichaamsfuncties moest verzorgen, enz.
• Bvb: ‘onfatsoenlijk wanneer hij zijn neus in het tafellaken snuit’
• Manieren om lichaam te controleren!
• werden gebruikt door opvoeders aan de hoven om de kinderen van hun heer de juiste, voor hun stand gepaste, manieren aan te leren.
• werden eerst gebruikt bij adel, daarna ook bij burgers

Toenemende ‘civilisering’ aan:
1. Toename van lichaamsbeheersing: driften en impulsen steeds meer beheren.
Eten, slapen, neussnuiten, toilet gaan, … : vroeger voerde men deze activiteiten directer (eten uit pot), met minder hulpmiddelen (vork), ongegeneerd (behoeften met anderen erbij) en impulsief (jeuken=krabben). Dankzij manierenboekjes werden deze verrichtingen minder direct, met allerlei hulpmiddelen, met een toenemend gevoel voor schaamte en gêne, en beheerster.

2. Affecten matigen en minder hevig beleven. ME: mensen beleefden affecten extreem en naïever. Gaandeweg werden affecten minder extreem, en er ontstond een appreciatie van nuanceverschillen in emotionele belevingen.

Hooggeïndustrialiseerde landen: hoge distantie tegenover natuur
Maar we zijn nog niet toe aan een distantie tegenover de maatschappij. We kunnen niet dezelfde distantie opleggen tegenover samenleving, gezin, enz. Sociologen hebben het heel moeilijk om afstand te verwerven tegenover sociale verschijnselen (drang om meningen, standpunten, …).
BIJ de verklaring van menselijke handelingen wordt hun zienswijze vaak vertroebeld door emotionele opwellingen en standplaatsgebondenheid → Gevolg:Huidige mensen niet in staat om de sociale verbanden met een nuchtere, gedeëmotioneerde blik te bekijken. Indien ze een grotere distantie t.a.v. sociale processen zouden leren innemen, zouden zij zien dat de sociale vervlechtingen waar zij deel van uitmaken door niemand echt gepland zijn + dat deze vervlechtingen wel een eigen patroon hebben, met een eigen logica. Maar het hele vervlechtingpatroon kan niet volledig vanuit die handelingen of plannen begrepen worden. Het heeft een eigen orde en relatieve autonomie.