Mensen die een bepaalde positie innemen, worden geconfronteerd met de verwachtingen die aan die positie vasthangen, namelijk hun sociale rol.

De sociale rol zorgt voor continuïteit in de samenleving of in een organisatie. Aan de sociale rol zijn ook bepaalde doeleinden gekoppeld waarvan men het wenselijk acht dat ze door de roldrager worden nagestreefd. Normen kunnen corrigerend en sanctionerend werken ten aanzien van de persoon in een sociale rol.

Rolvoorschriften geven aan dat bepaalde dingen wel en andere net niet kunnen. Het niet-vervullen van bepaalde rollen kan gesanctioneerd worden.

Rolattributen: bepaalde rollen worden uiterlijk ondersteund door rolattributen. Rolattributen zijn dus herkenningsmiddelen, maar ze vervullen dikwijls ook een utilitaire functie.

Statussymbolen: als bepaalde voorwerpen of uiterlijkheden niet meer neutraal zijn, maar een bepaalde status weerspiegelen, spreken we van statussymbolen.

• Sociale controlemechanismen zijn onderdeel van cultuur evolutionair proces
• Verschil tussen impulsief gedrag en gecontroleerd anticipatief gedrag
• Civilisatie is sterk toegenomen sinds de Renaissance
• Van Fremdszwang naar Selbstzwang
• Leidt tot de pacificatie van de samenleving

De internalisatie van gedragscodes betekent een belangrijke stap in wat Elias het civiliastieproces noemt. Gedragingen verlopen geciviliseerd, zijn voorspelbaar, en bevorderen het permanent samenleven van individuen in een gemeenschap gebaseerd op arbeidsdeling en specialisatie.

Deze pacificatie van de samenleving is er onder meer gekomen door het toepassen van een efficiënter systeem van zelfcontrole, dat is gebaseerd op onderlinge verbondenheid en gedeelde waarden en normen.

Wanneer mensen in een sociaal systeem waarden en normen delen, ontstaan nieuwe vormen sociale controle. Sociale controle betekent ‘de formele en informele sociale processen die het gedrag van individuen of groepen regelen en afwijkingen van de norm proberen te minimaliseren.

Mensen hebben naast lichamelijke behoeften ook sociale en culturele behoeften zoals behoefte aan integriteit en trouw, behoefte aan verbondenheid aan bepaalde waarden.

De sociale beïnvloeding of sociale controle die mogelijk wordt door gedeeld waarden en normensysteem wordt invloed genoemd: het selectedren van waardegetrouwheid.

Waardegetrouwheid veronderstelt een bekwaamheid en bereidheid om met abstracte regels te leven en deze voldoende sterk aan te voelen om wroeging te kunnen ervaren als men ze overtreedt.

Gedragsbeïnvloeding gebeurt meestal door een combinatie van de verschillende beïnvloedingswijzen. De sturing van het gedrag van de ander is dan afhankelijk van het al dan niet kunnen belonen of straffen. Eigenlijk is het dus afhankelijk van macht.

• Kennis- en verwachtingensysteem
• Doeleindensysteem
• Waarden en normensysteem
• Rokeach: open en gesloten kennis, doeleinden, normen en waardensysteem