- XIII: gebroeders Vivaldi steken straat van Gibraltar over

- 1492: Columbus ontdekt Amerika

- Vgl. met expansiedrift van de Vikingen

economische en culturele contact- en transitozone door

- de grotere rijkdom

- ontwikkelingspotentieel

- uitwisseling tussen christenen en moslims

Begrip ‘Middeleeuwen’ heeft alleen betekenis in een Europese context, maar het geografisch Europa is niet het beste ruimtelijk kader.

Bv: voor schrijvende clerus waren de grenzen die van de christelijkheid (maar hiermee was de noordpoolcirkel of het Oeral nog bijlange niet bereikt)

Geografische variatie heeft zeker bijgedragen tot het langdurig in stand houden van onderling sterk verschillenden culturele niches. De grote mate van plaatsgebonden - heid gaf aanleiding tot het ontstaan van grote verschillen in de economische en culturele ontwikkeling.