 de exploratie van het nieuwe continent

• Amerigo Vespucci (Florentijn) beschreef als eerste ‘Amerika’ als een autonoom continent

• 1510: Vasco de Nunez sticht op grondgebied vh huidige Panama de eerste Spaanse stad op het continent: Tierra Firme

 1513: bereiken van de Stille Oceaan

• 1527:vloot van Cortés nemen de ‘Filippijnen’ (naar oudste zoon v Karel V) in bezit (ervoor reeds door Magellaan ‘bezocht’

 de confrontatie met de precolumbiaanse beschavingen

• 1519-1521: Hernan Cortés verovert Mexico op de Azteken uit goudlust
• 1524-1541: Francisco Pizzaro onderwerpt Zuid-Amerika & vindt de Inca’s in het Andesgebergte

• Azteken of Mexica’s:
  • machtsbasis = Vallei van Mexico
  • dominante macht van Meso-Amerika in 14^e En 15^e E
  • federatie van hoogontwikkelde stadstaten die andere volkeren militair, politiek en economisch domineerden + aan belastingen onderwierpen

• Tenochtitlàn = bestuurlijk en religieus centrum

 gebouwd op groep eilandje op Texcocomeer

 ongeveer 210 000 inwoners

• Inca’s:
  • centrum = Cuzcovallei in zuiden van de Peruviaanse Andes
  • reeds vanaf 13^e E, vanaf midden 15^e E zeer expansief op zeer korte tijd

 1530: Incastaat van Colombia en Ecuador tot centraal-Chili en het noordwesten van Argentinië

• zowel het gezag van de Azteken als de Inca’s berustte op een sterk leger en een uitgebreide administratie

 verband Portugees kolonisatieproces en de plannen voor de oversteek van de Atlantische Oceaan v. Cristoffel Columbus

• Columbus (1451-1506) = een Genuese koopman actief in Portugal
• Stelt in 1485 voor aan de kroon om een alternatieve route te binden in westelijke richting: geen gehoor
• Kreeg uiteindelijk toelating en middelen om voor Castilië voor de expeditie

 augustus 1492: vertrek vanuit Andulische havenstad Palos de la Frontera

 via de Canarische eilanden oversteek vd oceaan

• 12 oktober: voet aan wal op Bahamas
• later: Cuba en het eiland Haïti/Dominicaanse Republiek

 “ Hispaniola “

 tussen 1492 en 1504 maakt Columbus 4 reizen naar de Nieuwe Wereld, de Caraïben en de kusten van Midden-Amerika verkennend en zonder te beseffen dat hij op een nieuw continent was gestoten

 Spanningen nav de ontdekking van “Amerika”

• Portugal meende op basis van een eerder verdrag met Spanje dat niet alleen de Westelijk kusten van Afrika maar ook alles in Westelijke richting het alleenrecht op scheepvaart te hebben

• 1494: Verdrag van Tordesillas dankzij paus dat bepaald dat alle gebieden voorbij 370 zeemijl voorbij de Canarische eilanden aan Spanje wordt toegewezen (met de verplichting van missionering)

• !! Portugal kreeg later Brazilië in handen dankzij dit verdrag !! wist Portugal van het bestaan hiervan?
• 1529: Verdrag van Zaragoza: een tweede demarcatielijn aan de andere kant: ten oosten van de Molukken
• Portugal en Spanje hadden maw de wereld onder elkaar verdeeld in 2 invloedssferen

Chronologie van het Portugese kolonisatieproces op de weg naar Indië

• Portugese kroon deed veel moeute om de zeeroute rond Afrika te openen (vb. Hendrik de Zeevaarder)
  • 1415: Ceuta
  • 1419: Madeira
  • 1431: de Azoren

• 1434: omzeilen van Kaap Bojador (gold als grens vd bevaarbare oceaan)

• ontwikkeling van een nieuw scheepstype: karveel

å driemaster waarop zowel het driehoekig zeil als het vierkante zeil aanwezig zijn

å kan tegen de wind in laveren (terugkeer!)

• winstgevende handel op West-Afrikaanse kust (Guinea !)

å slaven, goud, ivoor

• 1483: passeren van de Kongomonding
• 1488: Bartolomeo Dias bereikt het uiterste Zuidpunt van Afrika
• 1497-1498: Vasco Da Gama brengt verbinding tussen Portugal en Indië tot stand

• vanaf Malindi (Afrikaanse oostkunst) geassisteerd door Arabische stuurman
• mei 1498: aankomst in Calicut
• in de volgende jaren wordt de Indische Oceaan een Portugese binnenze

• Het Portugese ‘ Estado da India’

• focus op handel en scheepvaart: geen bedreiging voor de Safawiden of andere binnenrijken

• dankzij combinatie van commerciële activiteiten en geweld tegen opstandige handelaars of kuststeden: ontstaan van een met wapens ondersteund handelsmonopolie

• kolonisatie = gericht op handel

• stichtten van beveiligde handelsnederzettingen en feitoras die de zeeweg naar oosten moesten verdedigen en als tussenstations dienen
• blokkeren van de handelsroutes via de Rode Zee
• in de loop van de 16^e E vergroot dmv nieuwe strategische knooppunten in de Indische Oceaan + inname van specerijen-eilanden als de Molukken

• ’20: gouverneur Albuquerque leidt grote expansie
• Goa wordt belangrijkste nederzetting en draaischijf van de handelsbetrekkingen
• Verovering van Malakka (=doorgang Indische Oceaan- Chinese Zee) breidt de controle uit tot Zuid-Oost Azië

• specerijenhandel tussen Azië en Europa blijkt echter hoe dan ook niet te monopoliseren: landroutes ed doen het monopolie nog voor het midden vd 16^E E ineenstuiken

 Leprozen

• melaatsen waren nog steeds een vertrouwd beeld in de vroegmoderne samenleving
• vormden een gevaar voor de volksgezondheid en werden aldus afgezonderd door de maatschappij
• zelfbedruipende leprozerieën enerzijds, anders de sloppenwijken op braakliggende grond (vandaar. Akkerzieken)
• contact met buitenwereld was streng gereglementeerd
  • schoudermantel, hoed met witte rand en een klepper
  • bedelnap voor zowel voedsel als geld (zonder lichamelijk contact)
• melaatsen werd in de 16^e E soms symbolisch begraven na de diagnose

 Mentaal zieken

• geen duidelijk contemporaine afbakening vh begrip ‘waanzinnigen’
• wetenschappelijke revolutie ontkrachtte de idee van de straf van god of het werk vd duivel
• personen die ‘krank van zinnen’ waren, werden doorgaans door familie of parochie verzorgd
• Instellingen:
  • veroorzaakten zij schandaal of waren zij gevaarlijk, dan werden ook zij vanaf de 15^e E ‘opgevangen’ in instellingen
  • 18^e en 19^e E: exponentiële groei van instellingen en hun omvang
  • Rusland, Polen, Scandinavie en Balkan: opsluiting pas vanaf 1850
  • Zuidelijke Nederlanden: geestelijke orden zoals de Cellebroeders of alexianen zorgden voor mentaal zieken
  • Spartaanse leefosmtandigheden: dwangbuizen, draaiende stoelen, zweepslagen als tuchtmaatregelen
  • Zelfbeheersing en morele discipline werd verwacht van elke patiënt als enige kans op genezing
  • Steeds vaker artsen ipv psychologen