a. mentale vernieuwing: humanisme, reformatie, antropocentrisme en rationalisme,…

• intellectueel emancipatieproces via boekdrukkunst, lekenonderwijs
• los van scholastiek en theologie, weg van theocentrisme en statisch wereldbeeld

b. 16^de eeuw: wetenschappelijke revolutie (inductie, observatie, experiment)

• vooral ambachtelijk, zwakke band technische uitvinding & wetenschappelijk onderzoek
• eerste stappen in de ontwikkeling v.d. zuivere wetenschap

c. 18^de eeuw: verlichting

• experiment + 19de eeuw : scheikunde: kloof wetensch./industrie dicht

• oprichting nieuwe ordes
• aanmoediging mariadevotie
• oprichting broederschappen
• oprichting soldaten van de contrareformatie: missioneringsactiviteiten
• opleiding voor priesters
  • kleinseminarie: humanioravorming
  • grootseminarie: theologische en filosofische vorming

• oorzaak
  • reactie tegen reformatie
  • verlengstuk van binnenkerkelijker hervormngsbeweging
• decreta de fide
  • de waarheid kent twee bronnen: de bijbel en de traditie
  • bevestiging van de erfzonde
  • rechtvaardiging christene door eigen wil
  • weg van rechtvaardigheid loopt langs het geloof
  • verrichten van goede werken
  • eucharistie is belangrijkste sacrament
  • middelaarsfunctie van Maria en de heiligen
• decreta de reformatione
  • verbanning aflaat- en relikwiehandel, ambtsverwaarlozing, concubinaat, …
  • algemene celibaatsverplichting
  • residentieplucht voor bisschoopen en pastoors

A. leven

• geboren te Noyon, 1509
• studies in Parijs
• afbreken priesterstudies om rechte te studeren in Orléans en Bourges

B. ontwikkeling van zijn leer

1. de leer: de institutio religionis christianae

• onderricht in de christelijke godsdienst, 1536
• centraal: gods Woord, belang van de kerkvaders
• radicaal zondige staat van de mens
• zielenheil bereiken door predestinatie
• dat achter het menselijk handelen gods wil staaty, is een mysterie, maar t staat zo in de schrift geopenbaard
• eucharistie: heilige geest is aanwezig, niet de mensgeworden christus
  • tussenweg tussen lutheranisme en zwinglianisme
  • consensus tigurinus
• eerste geneefse periode

2. de organisatie: de ordonnances ecclésiastiques

• theocratie
  • predikanten: preken en sacramenten bedienen
  • doctores: onderwijs en theologisch onderricht
  • ouderlingen: tucht en zedelijkheid
  • diakens: armen- en ziekenzorg
• tweede geneefse periode (zie ook onderwijs)
  • hoogintellectueel gehalte
  • schola privata
  • schola publica