Doel cultuuranalyse = het cultureel proces van ordening en zingeving aan het licht brengen

Benaderingswijzen

1. Zin staat centraal

hermeneutische en ‘verstehende’ traditie van het neokantianisme (bv. Max Weber)

2. Middelen waarmee de zingeving mogelijk is centraal = tekens

tekens = alle mogelijke dragers van betekenis binnen de cultuursociologie

Eco: cultuursociologie = semiotiek (levert niets op, onwenselijke reductie, er zijn ook niet-semiotische aspecten)

3. Ordeningsfunctie in de praktijk centraal, dus: culturele praktijken

Instituties zijn voor de mens wat instincten voor het dier zijn.

- Cultuur is biologisch noodzakelijk voor de mens.

Geïnspireerd op Portman: “de menselijke vroeggeboorte”: de mens moet een groot deel van zijn biologische ontwikkeling doormaken na de geboorte

 mens wordt gevoeliger voor invloeden vanuit zijn omgeving

- Instinctarmoede: de mens leeft in een “open” wereld wat tot instabiliteit en onzekerheid leidt (dit is psychisch en biologisch echter moeilijk te verdragen)

à de mens wordt gedwongen stabiliteit in zijn leven te brengen door eigen activiteit, door cultuur en meer in het bijzonder door sociale instituties

Sociale instituties zijn de cultureel geproduceerde gedragspatronen die aan het menselijke leven een stabiliteit geven die zijn biologische constitutie hem niet kon geven.

bv. gezin, de markt

- Achtergrondfunctie: ze ontlasten de mens van het moeizaam en onophoudelijk maken van keuzes  lossen handelingsproblemen op nog voor ze zich stellen & leggen een bepaald gedrag op

- Historische oorsprong is moeilijk te achterhalen

- Het zijn dus levensbelangrijke instinctvervangende gedragspatronen  in de sociologie worden ze soms in de triviale zin van gewoontevorming gebruikt

Desinstitutionalisering

Archaïsche maatschappij: stabiele en ontastbare instituties  voor moderne individuen zijn instituties niet meer vanzelfsprekend, zij leggen zich niet gedachteloos neer bij wat de institutie voorschrijft  reflectieve houding

 Mens in Spätkultur en Urmensch lijken dus in zekere zin op elkaar (onrust en onzekerheid)

Al de verschillende culturele elementen en processen die bijdragen, op de één of andere manier tot het ‘vormen’ van menselijk handelen. Ze geven betekenis aan het handelen en helpen de handelende zich te oriënteren.

Culturele elementen geven betekenis in de meest fundamentele zin; ze wijzen de handelenden wat ze kunnen/ moeten doen en hoe zij kunnen/moeten denken

Peter Berger: Nomiseren

De culturele elementen leggen een orde (nomos) op aan wat anders een onleefbare en vormeloze chaos zou zijn (mentaal en praktisch): door alles een naam te geven wordt de wereld geordend.

(culturele) praktijken = vertaling van betekenissen in concrete handelingen

Cultuur = al de verschillende culturele elementen en processen die op de een of andere manier bijdragen tot het “vormen” van menselijk handelen

Dimensie van het menselijk handelen

 cultuur veronderstelt aanwezig te zijn in alles wat de mens doet

de mens is ononderbroken bezig om zinvol vorm te geven aan zijn denken en handelen

 alles wat bij deze vormgeving betrokken is of eruit resulteert is cultuur

• de cultuursociologie toont aan op welke manier bepaalde betekeniselementen het menselijke handelen vormgeven

= de algemene cultuursociologie

Domein van het menselijk handelen

 cultuur als sector, gespecialiseerd in het produceren van producten van, of voor de geest bv. de literatuur

= de bijzondere cultuursociologie

In de praktijk vloeien de benaderingen soms door elkaar, maar het onderscheid is didactisch nuttig; het wijst erop dat cultuursociologie niet enkel te maken heeft met kunst.

Bv. de sociologie van de armoede onderzoekt welke voorstellingen, waarden, … hebben bijgedragen tot de vorming en instandhouding van armoede.