= vermogen om weerstand te bieden aan impulsen (tot sociaal niet-aanvaard gedrag)

Verschijnt rond de 18 maanden en neemt toe in de vroege kindertijd (weerstand tegen verleiding, of uitstel van bevrediging)
 tussen 1,5 en 3 jaar tonen kinderen een toenemende capaciteit om te wachten met eten, een cadeautje te
openen of te spelen met een bepaald speelgoed.
 kinderen die voorop zijn op hun ontwikkeling van taal en aandacht zijn hier beter in
 sommige kinderen gebruiken al verbale en andere aandachtafleidende technieken om zich zo te
weerhouden om iets te doen dat niet mag, zoals zingen, wegkijken, ...
 kinderen die ouderlijke warmte ondervinden en zachte aanmoediging hebben een voorsprong in
zelfcontrole

Tussen de 12 en 18 maanden zijn peuters voor het eerst in staat om te gehoorzamen (‘compliance’)
= begrijpen van en gehoorzamen aan wensen en normen van verzorgingsfiguren.
-> peuters bevestigen soms hun autonomie door niet te gehoorzamen.
-> warme en sensitieve zorg doet gehoorzaamheid toenemen

Opgelet: de controle van kleuters over hun eigen gedragingen hangt af van constante ouderlijke toezicht en herinneringen.

Samenvatting:

Aan het einde van het 2^e jaar wordt de taal een belangrijk gereedschap in de zelfontwikkeling.

Tussen de 18 en de 30 maanden ontwikkelen kinderen een categorische zelf. Ze gaan zichzelf en anderen categoriseren op basis van leeftijd, sekse, fysieke karakteristieken en zelf het goed en het slecht.

Zelfbewustzijn wordt al snel een centraal deel van het emotionele en sociale leven van het kind.

• Kind wordt verlegen en beschaamd.
• Eerste pogingen om het perspectief van anderen te begrijpen

Zelfbewustzijn gaat samen met empathie = vermogen om de emotionele toestand van iemand anders te begrijpen en mee te voelen of emotioneel gelijkaardig te reageren.
Bv. andere troosten op manieren waar men zelf troost in vindt.

Gedurende het tweede jaar gaan kinderen zichzelf herkennen als een fysiek en uniek wezen.

Bijvoorbeeld:

• moeder tekent een rode stip op de neus van het kindje (9 tot 24 maanden oud) en zet hem/haar voor de spiegel. De kinderen raakten de spiegel aan alsof die rode stip niets met hen te maken had.
  Als het kindje 15 maanden oud is, wrijven ze de stip van hun neus. Dit wijst er op dat ze zich bewust zijn van hun unieke bestaan.
• Vanaf 2 jaar gaan kinderen naar zichzelf wijzen op foto’s en zichzelf dus herkennen

Zelfbewustzijn gaat zich ontwikkelen als de kinderen zich steeds meer gaan realiseren dat hun eigen acties ervoor zorgen dat objecten en personen gaan reageren op voorspelbare manieren.

Ouders die kinderen aanmoedigen om te exploreren en te reageren op hun signalen hebben baby’s die verder staan inzake ontwikkeling van het zelf