= emoties waarbij zelf versterkt of gekwetst wordt

- In de kleutertijd komen deze emoties vaker voor

- 3 jaar: zelfbewust emoties hebben een duidelijke band met zelf-evaluatie.

- Ze zijn nog afhankelijk van de ouders om te weten wanneer ze zich fier, beschaamd of schuldig moeten voelen

• Wanneer ouders feedback geven over de waarde van het kind en hun prestaties, dan ervaren die kinderen zelfbewuste emoties intens, d.w.z. ze zijn meer fier na een succes en meer beschaamd als ze falen.
• Ouders die zich focussen op hoe de prestaties kunnen verbeterd worden hebben kinderen die deze gevoelens minder hebben.

Intense schaamte is geassocieerd met gevoelens dat ze persoonlijk tekort schieten en een onaangepast gedrag hebben.
Schuld is gerelateerd aan goed aangepast gedrag; ze onderdrukken schadelijke impulsen waardoor ze zich later beter gedragen. (en de schade die ze hebben aangericht herstellen)

= vermogen om expressie van emoties onder controle te houden; op een aanvaardbaar peil

3 – 4 jaar: kinderen brengen hiervoor strategieën onder woorden.
Bv. ze beperken sensorische input (ze doen hun oren en ogen dicht om een onaangenaam geluid of zicht te vermijden)
ze praten tegen zichzelf (“mama zei dat ze snel thuis ging zijn”)
ze veranderen hun doelen (beslissen dat nadat ze te horen kregen dat ze niet mee mogen doen met een spel, dat ze
dit sowieso al niet wouden doen)
 Wanneer kinderen deze strategieën gebruiken, verminderen emotionele uitbarstingen (zwakken emoties af)

Ook bewuste controle blijft hier belangrijk, want daardoor minderen de emotionele uitbarstingen.

Factoren:

- Opvoeding

• Kleuters leren strategieën door hun emoties te reguleren door te kijken hoe ouders omgaan met hun eigen gevoelens.
• Wanneer ouders zelf moeite hebben om hun woede te controleren, hebben kinderen blijvende moeilijkheden met het omgaan met emoties.

- Temperament

• Kinderen die intense negatieve gevoelens ervaren vinden het moeilijker om hun emoties te onderdrukken en hun aandacht af te leiden van storende gebeurtenissen.

Woordenschat over emoties breidt snel uit: kinderen refereren naar oorzaken, gevolgen en uiterlijke tekenen van emoties.

Kleuters hebben een indrukwekkend vermogen om de gevoelens van anderen te interpreteren, te voorspellen en te veranderen.

> Bv. “hij is droevig omdat hij zijn mama mist”

> De verklaringen van kleuters hebben de neiging om externe factoren van die emoties te benadrukken i.p.v. de innerlijke factoren. Deze balans verandert met de leeftijd.

> Na 4 jaar begrijpen kleuters beter hoe overtuigingen het gedrag kunnen motiveren en begrijpen ze hoe interne factoren emoties kan beïnvloeden.

> Kleuters kunnen ook voorspellen wat vriendjes gaan doen als ze een bepaalde emotie ervaren. Ze realiseren zich dat het denken en voelen met elkaar correleren.

Maar er zijn beperkingen: kleuters hebben het moeilijkheden met interpreteren wanneer er zich een situatie voordoet met tegengestelde aanwijzingen (‘clues’).
Bv. wanneer kleuters een foto te zien krijgen met een lachend kindje op en een gebroken fiets, dan gaan 4 – 5 jarigen zich baseren op de emotionele uitdrukking, nl. “zij is blij omdat hij graag met de fiets rijdt”. Oudere kinderen brengen beide cues meer overeen, nl. “zij is blij omdat haar vader haar beloofd heeft dat hij gaat helpen om de fiets te maken”.
 Kleuters focussen zich op het duidelijkste aspect van een emotionele situatie en negeren andere relevante
informatie.

Factoren:

- Volwassenen

• Indien kinderen veilig gehecht zijn aan de ouders, dan begrijpen ze emoties beter omdat ze dan gevoelens meer bespreken.

- Andere kinderen

• (socio-dramatisch) spel

- Broers / zussen

• Spel beïnvloedt het emotioneel begrijpen

Emotionele competenties:
Begrijpen van emoties van anderen steeds accurater

Emotionele zelf-regulering neemt toe

Meer zelfbewuste emoties (schaamte, schuld) als zelfconcept ontwikkelt

Empathie, sympathie, en prosociaal gedrag nemen toe
(wat bijdraagt tot hun ontwikkeling van moraliteit)