Inleiding

·Hermeneutici beschouwen de werkelijkheid, met name cultuuruitingen in de werkelijkheid als product van de geest; cultuuruitingen zijn eenmalige, unieke fenomenen; om die te begrijpen kunnen mensen niet hun rationele vermogens, maar moeten zij hun verbeeldingskracht gebruiken (Verstehen). In de hermeneutiek ligt de nadruk op de rol van het subject. Deze benadering is en poging om de geesteswetenschappen een eigen fundament te geven.

·Positivisten vinden dat ook in de mens- en geesteswetenschappen van subjectieve betekenissen en eenmalige gebeurtenissen geabstraheerd moet worden. De mens- en geesteswetenschappen moeten op een natuurwetenschappelijke manier bedreven worden.

Voorafschaduwing van de idee van een eenheidswetenschap: alle objecten van menselijke kennis kunnen op dezelfde manier benaderd worden. Er is geen onderscheid tussen de natuuren de geesteswetenschappen.

·Positivisme is een grondhouding ten opzichte van de mens- en geesteswetenschappen: alleen objectieve, op waarneming gebaseerde kennis is onbetwijfelbaar, c.q. wetenschappelijk.

Voorzover fenomenen bestudeerd worden die niet op directe zintuiglijke waarneming berusten zoals religie, kunst, ethiek enzovoorts, zoeken positivisten naar objectieve gegevenheden – structuren – die buiten het subject staan en die de bestudeerde verschijnselen mogelijk maken. Positivisten benaderen mens- en geesteswetenschappelijke onderwerpen op een structuralistische manier.

·Structuren onttrekken zich aan de wil en soms ook aan het bewustzijn van het individu (dit is de reden dat structuralistische verklaringen dikwijls zo onwaarschijnlijk lijken).

–De oriëntatie op subjectieve betekenis levert geen andere uitleg op dan de waarden die de actor aan zijn of haar handelen toekent.

–Het probleem van de dubbele hermeneutiek. Een actor verleent niet alleen betekenis aan zijn of haar handelen; zijn of haar handelen is ook het gevolg van de betekenis die het handelen in het verleden is toegekend (een actor is niet alleen subject, maar ook object van betekenis).

·Een taaluiting heeft naast een beschrijvende betekenis (propositionele, locutionaire betekenis) ook een bedoeling, de pointe van een uitspraak (illocutionaire betekenis). Bijvoorbeeld tijdens een diner heeft de vraag: ‘waar staat het zout’ de illocutionaire betekenis ‘mag ik het zout?’; de manier waarop we iets zeggen beïnvloedt de betekenis van een uitspraak: ‘ik ben aan het lezen’.

·Er bestaat ten aanzien van de pointe een onderscheid tussen een expliciete en een impliciete bedoeling. De impliciete bedoeling (de psychologie van een actor, intention to do) kan niet achterhaald worden, de expliciete bedoeling (intention in doing) wel (correcties op blz. 153f.).

·Bij het uitleggen van een tekst uit het verleden moet meer aandacht worden besteed aan het achterhalen van de pointe: wat wilde de auteur met zijn of haar tekst bereiken. Methode: plaatsen van de tekst in een context van andere teksten (van bijvoorbeeld minder bekende auteurs) -- vergelijken met elkaar. Tegen de achtergrond van die andere teksten wordt duidelijk wat de bedoeling van de auteur was (contextualistische methode). Bijvoorbeeld in hoeverre die vernieuwend of juist conformistisch was.

·Taaluitingen, ook wetenschappelijke taaluitingen zijn retorisch, dat wil zeggen zij zijn niet alleen beschrijvend, maar hebben ook de bedoeling om te overtuigen. Als we bijvoorbeeld zeggen dat een uitspraak wetenschappelijk is, zeggen we eigenlijk: ‘geloof me, wat ik zeg is waar’.

·Volgens Wittgenstein hangt de betekenis van een begrip af van hoe dat begrip gebruikt wordt; de regels die het juiste gebruik van een begrip vastleggen zijn ingebed in een bepaalde levensvorm.

·Winch maakte daarvan: onderzoek naar de betekenis van begrippen leidt tot conclusies over een levensvorm.