Het hypothetisch imperatief heeft de volgende vorm:
Als je X wilt bereiken, doe dan Y
Duidelijk is dat het hier om een consequentie gericht imperatief gaat; dit is het imperatief dat gebruikt wordt door het utilitarisme.
Een imperatief is een praktisch voorschrift dat iemand vertelt wat goed of slecht is.
We kunnen 2 soorten imperatieven onderscheiden:
Kant stelt dat de morele juistheid van handeling ligt in de intentie van de handeling. Kant stelt het op de volgende manier:
1) Het enige waar ik controle over heb is mijn intentie
2) Ik kan alleen verantwoordelijk gehouden worden voor de goedheid of slechtheid van mijn intentie
Daarnaast is Kant van mening dat goedheid alleen kan voortkomen uit vrije keuze. Vrije keuze wordt door Kant gezien als een keuze die op basis van het categorisch imperatief genomen is (doe X) en niet op basis van de eventuele consequenties of persoonlijke behoeftes.
De deontologie is een ethische stroming die uitgaat van absolute gedragsregels, vaak, maar niet altijd, gesteld als normen. Er wordt ook wel gesproken over plichtethiek. Iets wat slecht is, is volgens een deontoloog altijd slecht, ook als de uitkomst goed zou zijn, want er bestaat geen "goed" als zodanig; het enige wat goed zou kunnen zijn is de intentie, de goede wil, en die goede wil impliceert de aanvaarding van bepaalde morele wetten. Zo keuren deontologen bijvoorbeeld martelen af, ook als daar levens mee gered kunnen worden.
Deontologie is anti-eudaimonistisch; verschillende dingen maken verschillende mensen gelukkig.
Daarnaast is het anti-consequentialistisch; de deontologie stelt dat we niet verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de consequenties omdat we geen controle hebben op consequenties.
Waarom gebruiken we alleen geluk als criterium en niet welvaart of gezondheid?
Mill heeft geprobeerd dit probleem op te lossen door te komen met zijn “preferences-utilitarianism”. Hierbij wordt in plaats van het harde criterium geluk een aantal voorkeuren gebruikt om te bepalen of iets een juiste hndeling is. Bij deze voorkeuren kan je denken aan culturele, intellectuele en geestelijke geneugten.
Probleem hierbij is echter dat het criterium erg vaag wordt en het moeilijk is om handelingen met elkaar te vergelijken omdat ze genomen zijn op basis van verschillende onderbouwingen. Daarnaast kan het ook voorkomen dat er bepaalde onacceptabel voorkeuren gebruikt gaan worden
Act utilitarianism
Bentham is de grondlegger van het Act-utilitarisme. In deze versie neemt men alleen de consequenties als criteria voor moreel juist handelen.
Deze visie kreeg veel kritiek omdat dit onacceptabele implicaties met zich meebracht. Bij deze “het doel heiligt de middelen” visie is er absolute macht bij de meerderheid en mag de minderheid opgeofferd worden.
Is 49% van de bevolking nog steeds een minderheid? Is een vraag die je kan stellen. Verder is het zo dat minderheden vogelvrij kunnen worden verklaard.
Rule utilitarianism
Mill zag deze problemen ook en evolueerde het act utilitarisme naar het rule utilitarisme. Kernpunt blijft nog steeds het principe van het grootste geluk maar beperkt het consequentiecriterium. Hij stelt namelijk voor om het grootste geluk voor de grootste groep te bereiken via vooraf geformuleerde regels waaraan handelingen moeten voldoen.
Het belangrijkste is het zogenaamde “principle of harm”. Dit principe stelt dat een handeling alleen juist kan zijn asl andere mensen geen leed wordt aangedaan, zelfs niet als het het geluk voor de grootst mogelijke groep maximaliseert.
Grote probleem in deze is dat uitzonderingen altijd mogelijk zijn.
Het uitgangspunt van het utilitarisme is het bepalen van moreel juiste handelingen.
Een handeling is moreel juist als het voldoet aan het principe van het grootste geluk.
Dit principe houdt in dat de mens altijd moet streven om het grootste geluk voor de grootste groep te bewerkstelligen.
Het principe is tweevoudig; het gaat uit van “geluk” en van consequenties.
Morele juistheid wordt bij het utilitarisme dus bepaald op basis van de consequenties van de handeling (het doel heiligt de middelen).
Het utilitarisme is niet egoïstisch danwel altruïstisch, het gaat namelijk over het algemeen genot.
Binnen de ethiek is een aantal stromingen ontstaan die allen zoeken naar bepaalde criteria om te bepalen of een handeling moreel juist is of om een goed leven na te streven.
Wij bespreken de volgende drie stromingen:
Utilitarisme (Bentham & Mill)
Deontologie (Kant)
Deugdethiek (Aristotles)
