Zo kunnen we de maatschappelijke ontwikkelingen op lange termijn begrijpen.

sociale interacties in primitieve maatschappijen

Rituele bekrachtigingen van de groep, er bestonden slechts paleo-symbolen (symbolen met een niet-gedifferentieerde betekenis bv help)

De sociale, natuurlijke en subjectieve wereld waren niet te onderscheiden  uiten van kritiek op paleo-symbolen was gevaarlijk voor het voortbestaan van de stam

gaandeweg werd de structuur van de taal explicieter

de taal treedt in werking  symbiotisch contact van maatschappij en godsdienst wordt verbroken  er treden desintegrerende effecten op

paleosymbolen => gedifferentieerde grammaticataal

de voordien samenhangende functies => eigen structuren

De taal legt structurele beperkingen op aan de maatschappelijke reproductie

Drie expliciete aanspraken

• de aanspraak op de waarheid ontbindt de voorstellingen uit de traditie (differentiatie van wereldbeeld en culturele sfeer)
• de aanspraak op rechtvaardigheid ontbindt de autoriteit van de traditie (argumentieve, rationeel begrondde normen)
• de aanspraak op waarachtigheid verhindert de loutere reduplicatie van de groepsidentiteit

In de mate de culturele reproductie, sociale integratie en socialisatie niet meer door “het heilige” gebeurt maar door de gedifferentieerde praktijk van het communicatieve handelen, gaat de religieuze gemeenschap over in een op samenwerking en communicatie aangewezen communicatiegemeenschap.

Dit garandeert nog niet dat het wederzijdse begrip tot stand komt => de aanspraken moeten

ingelost, geaccepteerd worden.

Hoe? Wat maakt dat de gespreksdeelnemers aan een gesprek een consensus bereiken over hun

aanspraken? consensustheorie

In normale omstandigheden: worden de aanspraken zonder meer ingelost.

MAAR als én van de 3 wordt betwijfeld ~> argumenten aanvoeren om de aanspraken te staven

NIET de inhoud van de argumenten is van belang

WEL dat de betrokkenen weten dat ze ieder nieuw argument tot in het oneindige kunnen problematiseren

consensus door de openheid om te blijven argumenteren: consensus over een problematische aanspraak wordt dus niet zozeer afgedwongen door sluitende argumenten maar door de openheid om te blijven argumenteren

MAAR alle deelnemers moeten gelijke kansen hebben om aanspraken te maken en te problematiseren, zodat uiteindelijk geen vooroordeel aan thematisering en kritiek onttrokken blijft

Wederzijds begrip => ideale gesprekssituatie

Geen enkele aanspraak wordt in het echt zo grondig besproken en beargumenteerd

MAAR we anticiperen er wel op (anders zouden we nooit een wederzijds begrip kunnen bereiken)