• omvattend en slecht afgebakend begrip
• sleutelbegrip in de cultuursociologie
• het geheel van lange termijnprocessen die kenmerkend zijn voor de overgang van een landbouwsamenleving naar een geïndustrialiseerde maatschappij
• een kluwen van een proces dat erg complex is, gezien de ingewikkelde wisselwerkingen tussen de verschillende maatschappelijke domeinen
• positieve connotatie: vooruitgang, lineaire historische ontwikkeling
• negatieve connotatie: in de cultuursociologie: cultuurpessimisme, als een dwangmatig verlopend proces: proces waar bij sociale handelenden onderhevig zijn aan een aantal beperkingen die het individu dan ook voelt

Weber: het rationalisatieproces sluit de mens steeds meer op in een ijzeren kooi van doelrationeel handelen

Elias: civilisatie, toenemende zelfbeheersing (zelfdwang)

Foucault: toenemende disciplinering

Zijn webgemeenschappen volwaardige gemeenschappen? Is er solidariteit, sociale regels, initiatierituelen en emotionele gehechtheid? JA

Er zijn heel wat normen: technische, morele en sociale regels ~> netiquette = het geheel van formele en informele omgangsregels

bv. je gebruikt niet iemand anders’ naam

~> verschillen van gemeenschap tot gemeenschap

Echt afdwingen van de regels kan niet daar er geen centrale autoriteit is. Maar er zijn wel andere middelen om nieuwkomers te socialiseren.

bv. frequently asked questions: een soort catechismus met wat wat de nieuwkomer allemaal mag verwachten, welke thema’s er in het verleden al behandeld zijn geworden

Ook zijn er terechtwijzigingen van leden aan elkaars adres.

Er is ook een zekere lijfelijke en emotionele gehechtheid. Durkheim: “iedere gemeenschap ervaart de behoefte om op regelmatige tussenpozen collectieve gevoelens en ideeën op te wekken die zorgen voor coherentie; dit kan enkel bereikt worden door bijeenkomsten en ontmoetingen van individuen die op die ogenblikken de morele kracht van de collectiviteit aan de lijve ervaren”.

 virtuele gemeenschappen: lijfelijkheid is metaforisch

~> er wordt de indruk geschept van ruimtelijke ontmoeting, compenserende middelen werden ontwikkeld om het lichaam symbolisch toch bij de communicatie te betrekken

Sociale rituelen om de sociale integratie te verhogen ~> ontmoetingsrituelen (men test de nieuwkomers). Er zijn ook wederzijdse giften, zowel symbolische als reële. Heel wat onderzoekers zijn zelfs verbaasd over de opmerkelijke solidariteit.

Ontwikkelen van een eigen traditie ~> men houdt gegevens bij over het verleden van het eigen netwerk  traditievorming: er wordt verteld over goede en deugdzame leden.

Ze wijken op twee punten af van de realiteit:

- Geen continue identiteit maar metamorfozerende wezens, die soms in de vorm van een ander gedaante kan verschijnen  mythische gemeenschappen (nieuwe wereld in het leven roepen en alles kan in alles veranderen).

- Bestaan niet enkel uit mensen: de categoriale verschillen tussen dingen, dieren en mensen wordt opgeheven ~> omvattende denkcategorie van de levende wezens => pancommunicatieve wereld ~> iedereen kan met alles en iedereen communiceren.

Webgemeenschappen mogen door hun high tech-karakter dan al de indruk te geven van vertechnisering en verzakelijking, in feite vormen ze de broedplaats van de hedendaagse mythologie. Om het met Latour te zeggen: “in feite zijn we nooit modern geweest”.