Sociologie

LEVENSBESCHOUWING: IMPLICIET EN EXPLICIET WERELDBEELD

■ Impliciet wereldbeeld

= referentiekader van waaruit mensen denken/spreken/handelen
- Biedt geen oplossingen
- Bepaalt hoe god, mens en wereld in beeld komen + hoe mens zich tot god, mens en wereld verhoudt
= levensbeschouwing als impliciet referentiekader  ‘wereldbeeld’
Geen rationele keuze  doorgegeven via cultuur & socialisering

■ Expliciet wereldbeeld

= geheel van overtuigingen over hoe wereld in elkaar zit & tot stand gekomen
Vrij grote, wetenschappelijk onderbouwde consensus in Westen
Zelfde wereldbeeld = mogelijk andere levensbeschouwing
Leo Apostel & Jan Van der Veken
- Atheïst/priester  interdisciplinair wereldbeeldenproject
- Streefden naar rationele constructie wereldbeeld
- Tot een symbolisch representatiesysteem die al die wereldbeeldkennis samenvoegt tot totaalvisie belicht de werkelijkheid uit een bepaalde cultuur
Expliciet referentiekader  combineren aspecten wereld + zinvol oriënteren in gefragmenteerde wereld met overdaad aan informatie

■ Expliciet  impliciet

Zingevende interesse

■ ideologieën (nationalisme/marxisme) & levenshoudingen (consumentisme/hedonisme)

Gaat vooral over filosofische/politieke & morele denkkaders
MAAR voor sommigen = alomvattende levensbeschouwing (zin & oriëntatie)
Marxisme
- Geen levensbeschouwing in godsdienstige betekenis
- Bevat wel opvatting over religie + over zin van geschiedenis
- Kan menselijk handelen motiveren en zin & betekenis geven

Religiositeit
- = breder dan enkel godsdienstige
- = vorm van bewustzijn dat we deel zijn van groter geheel
Ontstaat als reactie op monotheïstische levensbeschouwingen in Europa
Overtuiging
- Verwerpt theïstische godsbeeld
- Er bestaat geen metafysische werkelijkheid die losstaat van empirische werkelijkheid
- = Filosofische overtuiging (niet-bestaan bovennatuur + erkenning menselijke eindigheid)  positief ingevulde levensbeschouwing
‘Vrijzinnig Humanisme’
- moreel & filosofisch denkkader atheïsme  Vlaanderen
- mens- en wereldbeeld: door wetenschappen
- waarden:

£ vrij wetenschappelijk onderzoek

£  dogmatisme, censuur, taboe

£ Centraal: menselijke autonomie/menselijke waardigheid

Mens = zelf-wetgever  geen verantwoording aan iets buiten mens zelf
Mens = zelf-zingever  enige wezen waaraan zin, betekenis en waarden kunnen verschijnen

= geheel van overtuigingen en praktijken om zich positief of negatief te verhouden tov wat de mens overstijgt
- Band tussen eindige – oneindige / relatieve – absolute
- Centrale vraagstuk: eindigheid (de dood)
Niet alleen opvattingen OOK praktijk van riten, vieringen, cultus
Verwijzen naar bestaan van bovennatuur/transcendente
- mono-polytheïsme/geestelijke krachten (animisme)/natuur zelf (pantheïsme, oosterse religies)
bevat element van verticale transcendentie + moment van heteronomie
- beginsel buiten en boven de mens(heid)
- vooral zingeving MAAR OOK sociale structuur, politiek, geschiedenis
- oorsprong van alles is iets transcendents  mens = afhankelijk

Door gebruik van verbeelding en abstract denken ontstaat een waaier van religieuze, mythologische, ideologische en filosofische denkbeelden.

Zingeving heeft weinig met wetenschap te maken MAAR niet louter subjectieve ervaringen en inzichten
Zingeving is veelal een intersubjectief, cultureel ingebed gebeuren

(mens gekoppelt aan machine die via elektroden het brein alle verlangens kan laten voelen)
Wijst op belang dat mensen hechten aan kwaliteit van de handeling zelf los van de resultaten
Mensen staan ook op de authenticiteit en het waarheidsgehalte van ervaringen