Sociologie

DE VERHOUDING MYTHE – RITE

■ Myth-ritual theory (Segal)

Beide fenomenen noodzakelijk samen
Sterke visie (steeds samen) / zwakkere versie (aanvankelijk samen, eigen ontwikkeling)
Meest gangbare visie
- Mythe = belangrijkste WANT meer intellectueel product
- Ritueel = expressie van wat in mythe geloofd wordt
- ~ westerse intellectualisme (theorie boven praktijk, praktijk opgevat als toepassing van theoretisch gegeven)
Protest (1^e: Robertson Smith – Lectures on the Religion of the Semites)
- Rollen omgedraaid: ritueel = sleutel tot mythe/leer
- Mythe/leer van religie ≠ wereldverklaring MAAR verhaal/uitleg bij ritueel

■ Kenmerken (Humphrey & Laidlaw)

Elke handeling kan in principe ritueel zijn
Ritualiteit gezocht in HOE gedaan niet WAT gedaan
Ritualization
- Normale relatie intentie – handeling omgekeerd
Archetypal
- Rituele handeling = extern voor celebrant
- Wordt slechts uitgevoerd
- Ritueel wordt beschouwd als ‘natuurlijk iets’ waarvan betekenis/aard/structuur vastligt onafhankelijk van bedoelingen
Intenties
- Zijn niet afwezig MAAR bepalen identiteit ritueel niet
- ALTIJD intentie om ritueel uit te voeren

2 consequenties van deze visie

1) Antropologie

2) ‘heeft het gewerkt?’  ‘have we got it right?’

= Belangrijkste vraag
1^e  modern, westers vooroordeel: ritueel zonder intenties en gevoels haast verwerpelijk  ritueel gedegradeerd tot toevallig communicatiemiddel
Miskenning autonomie & polyinterpretabiliteit ritueel

 onafhankelijk van intenties = polyinterpretabiliteit = tolerantie voor meer/ minder/

anders zien van ritueel

■ Kenmerken

Verhaal in onbepaald verleden
Goddelijke wezens stellen handelingen die verklaring/interpretatie geven voor situatie/gebruiken/instellingen/driften/mogelijkheden/wereld van de mens
Descriptief-verklarend & normatief-voorschrijvend
Verklaart niet alleen  schrijft ook voor
Moet duidelijk maken hoe dingen zijn ontstaan en waarom
- Vb. joods-christelijke scheppingsverhalen
- Verklaring voor ontstaan hemel/aarde/zee/onderscheid man-vrouw/..
- Legitimatie waarom mens natuur mag bestuderen/manipuleren en gebruiken als goede rentmeester
OOK waarom zo is en zo zal blijven  Barthes
- = conservatieve kant mythisch denken
- Verklaart cultuur tot natuur
- Zelflegitimerend

■ Mythische mens – Logos – tegenwoordig

Voor mythische mens = werkelijkheid op elk moment afhankelijk van wil der goden
Grieken: als 1^e moeite met mythen  gebruik louter voor esthetische waarde
Logos (natuurfilosofie): 6^e e v.Chr  emancipatie uit mythe
NU: niet meer als verklarend/normerend MAAR wel nog betekenis
- Spiegel voorhouden/ogen openen/dingen uitdrukken die in wetenschappelijke taal niet gaan
- Ook performatieve rol: realiteit tot stand + praktijken die moeilijk rationeel te begronden zijn ondersteunen
- Verhalen = constitutief voor ontwikkeling eigen identiteit

Niets ‘rationeels’ gezegd kan worden over bestaan god/zinvragen
Dawkins/Dennet/Vermeersch/Philipse  stap te ver
- Bouwen op bevindingen wetenschap  atheïsme verantwoorden
- Niet zomaar neerleggen bij scheiding door NOMA-principe
- Dawkins: bestaan of niet-bestaan god moet IN PRINCIPE vast te stellen zijn
- Philipse (Atheïstisch manifest):
Intelligent Design: wetenschap vanuit religie in vraag/aangevuld
Process theology: bestaan van god moet toets rationele kunnen doorstaan

Kan religie wel elke vorm van letterlijkheid bannen zonder aan essentie boodschap te raken?

Volgens Wittgesteiniaanse gedachte  ‘Bestaat God?’ ≠ legitieme vraag

■ Herman de Dijn & Gerard Bodifiée

Wetenschap en godsdienst ≠ concurrenten
Bestaan op zichzelf, zonder aanrakingspunten (wet: oorsprong bestaan/rel: bestemming)

■ NOMA-principe (niet-overlappende magisteria)van Stephen Jay Gould

Magisterium = gebied waar 1 bepaalde leer geëigende middelen bezit voor zinvol discours en doen van uitspraken (plek voor dialoog/debat)
Wetenschap en religie = niet-overlappende magisteria
- 2 zinvolle perspectieven op de werkelijkheid
- Elk eigen kracht + beperkingen  reikwijdte ingekaderd (wet: wat & hoe/rel: zingeving, moraal)
- Onafhankelijk, verschillend, gelijke waarde, even groot belang
- KUNNEN als afzonderlijke domeinen in 1 visie gecombineerd  vorm van ‘wijsheid’
Ook terug te vinden bij Darwin + officiële teksten katholieke kerk
- Reeds lang consensus tussen wetenschappers + religieuze leiders