Engeland (18^de eeuw) = De arbeidsmarkt bij wet volledig vrijgemaakt

• Landlopers en armen konden vrij verplaatsen en gingen in de steden in de industrie werken
• Levenslange arbeidscontracten werden afgeschaft

 Migratiegolf van het platteland naar de steden en de fabrieken (19^de eeuw)

Brussel = Ontwikkeling bloeiende industriële sector gericht op finale consumptie

Kledingnijverheid veranderd drastisch op 50 jaar tijd

• Ver doorgedreven arbeidsdeling
• Overschakeling van kleding ‘op maat’ naar ‘confectie’
• Introductie naaimachine

Gevolg? Kostprijs van kleren daalde aanzienlijk door de deregulering van de arbeidsmarkt
> Gildensysteem en levenslange arbeidscontracten werden afgeschaft

3. Een nieuwe productiewijze en nieuwe productieverhoudingen, het machinisme

Machinisme = De machine speelt in het productieproces van de fabriek nu een determinerende en geen complementaire rol

Gevolgen van machinisme

• Koopman-ondernemer investeerde slecht in variabel kapitaal (Grondstoffen en afgewerkte producten)
• Stoommachine vertegenwoordigde nu vastkapitaal
• Onderhoudskosten van machines liepen hoog op

 Er moet bespaard worden op de productiefactor arbeid

Introductie van de machine = In de textielsector verliep dit moeizaam. Arbeiders verzetten zich
Vb. Vernieten van de jennies door de arbeiders (Engeland) Revolte/Luddisme

Concurrentie tussen traditionele huisnijverheid en mechanisering in de fabrieken
> Autonomie van de arbeiders ging verloren

Proletarisering = Het proces van toenemende loonafhankelijkheid

Income pooling = Verschillende bronnen van inkomsten werden gecombineerd
> Om aan de proletarisering te ontsnappen

Arbeid aantrekkelijk maken

• Hoger loon
• Fabrieken hebben open ruimten: Binnen en buiten lopen
• Kinderen of vrouwen brachten het middagmaal
• In de pauze op café
• Werkuren varieerden naargelang het seizoen
• Maandagvieren
• Truckstelstel

Maandagvieren = Er werd ’s maandags minder land gewerkt

Truckstelsel = De lonen werden in natura uitbetaald met goederen uit de winkel van de fabriek of van de ploegbaas
> Arbeiders bouwden zo schulden op en konden de fabriek niet verlaten

Invoering power loom = Het met stroom aangedreven weefgetouw dat het einde betekende van de huisarbeid voor wevers

Kinder- en vrouwenarbeid = Een noodzaak voor gezinnen en een kostenbesparing voor de werkgevers, vanwege de lagere lonen

1. Spectaculaire groei van de arbeidsproductiviteit

Productiviteit = Meet de per eenheid variabele productiefactor, namelijk arbeid

Inverse productiviteit = Hoeveel man-uur er nodig zijn om één eenheid van een bepaald product voor te brengen

Meting via BBP of BBP/Man-uur = Wordt gebruikt om de productiviteit van verschillende sectoren samen te berekenen
> Statistieken zijn in geldeenheden uitgedrukt

MAAR met gebruik van vaste prijzen kan men de invloed van dalende marktprijzen van de verschillende goederen ten gevolge van de productiviteitsstijging niet uitschakelen

Oplossing? Indices
> Ze meten enkel de evolutie

Nadeel? Sommige industrieën komen er niet in voor
> Kleding, leder, hout, papier, chemie, … Evenmin als de thuisarbeid

Globale index = Deze wordt bekomen door een stelsel van wegingcoëfficiënten die in de tijd variëren aangezien ook het relatieve gewicht van de sectoren veranderd doorheen de tijd