Vandaag in de klas leer je lezen via de standaardtaal, je leert nationale geschiedenis en maakt zo kennis met de nationale literatuur, de grote schrijvers van de eigen cultuur. Boeken liggen dus nog altijd aan de basis (crisis?) om culturele geletterdheid te creëren. Aan de basis van het klassieke onderwijs lag de humanistische visie, waarin de literaire cultuur (het schoolboek, de literaire bloemlezing) centraal stond. Studies van het traditionele onderwijs (1945 – 1980) schetsten de dominante schoolboeken door te zeggen dat ze chronologisch van opzet zijn, de literaire canon primeert en dat ze vooral onder de vorm van teksten over nationalistische en religieuze waarden gaan.

Complementair met het literatuuronderwijs werd een grammatica onderwezen naar model van de klassieke talen. Qua taalvaardigheden lag de nadruk op receptieve vaardigheden en leesvaardigheid. In alle systemen van moedertaalonderwijs werd een basisvorm van literair schrijven aangeleerd: verhandeling. Functionele geletterdheid ging over lezen en schrijven. Culturele geletterdheid ging over kennis van de literaire canon. Deze twee stonden centraal. Vandaag ligt de focus minder op de natie en mede daardoor is er meer ruimte voor meervoudige culturele geletterdheid.

De boekdrukkunst zorgde voor centrale begrippen zoals standaardtaal en de literaire canon. Boeken richten zich tot een algemeen publiek en dat stelt eisen aan een gemeenschappelijke taal (standaardtaal). Er is baat bij de vorming van een natie. Vroeger gebeurde dit vanuit een enkelvoudige culturele geletterdheid, maar vandaag de dag meervoudig.

Boekdrukkunst haalde woord, beeld en klank uit elkaar. Schoolboeken creëren vakken. Kennis wordt dus niet alleen overgedragen maar ook getransformeerd. Boeken bepalen hoe we denken en welke instituties we daar rond bouwen.

Toch is aandacht voor de eigen culturele identiteit geen uitsluitend conservatief gegeven. Vanuit progressieve perspectieven steeds meer pleidooi voor belang van historische reflectie op de eigen cultuur. Bedreiging van de literaire cultuur wordt ook geformuleerd als opkomst van het transhumanisme. Transhumanisten onderschrijven in het algemeen de standpunten van het traditionele humanisme maar gaan verder de grenzen verkennen en zelfs proberen overstijgen. Het boek van de humanistische canon, wordt vervangen door het computerscherm en de cybercultuur. De mens wordt vervangen door de cyborg. De mens moet zichzelf verbeteren zoals ook computers en software dat doen. Voor sommigen is dit bevrijdend, voor anderen is deze omwenteling een crisis in onze beschaving.

Er ontstaat bijgevolg een debat tussen doemdenkers of cultuurcritici (vroeger was het beter en het heden is verwerpelijk) en profeten van de nieuwe cultuur of hype (de toekomst geeft ons gelijk en het heden is voor ons). De centrale vraag is of de humanistische leescultuur een essentiële waarde bevat die moet verdedigd worden.

Wat betreft literatuur, verwijst de Back-to-Basics beweging naar een ideale tijd in het verleden. Men wil een herwaardering van de kennis vastgelegd in de literaire canon en de nationale geschiedenis. Dit pleidooi kadert in een normen- en waardendebat dat steunt op 3pijlers: het traditionele gezin, de christelijke godsdienst en de eigen natie.

Men heeft de opvatting dat een gedeelde culturele geletterdheid aan de basis ligt van gemeenschappelijke waarden en normen. Culturele geletterdheid als cement van de samenleving. Volgens Bloom kan er zonder gedeelde visie geen goede communicatie mogelijk zijn. (-)De Back-to-Basics beweging misbruikt de culturele geletterdheid door het concept ten dienste te stellen van de nationale missie. Gevaar daarbij is dat zelfkritiek en/of communicatie onmogelijk gemaakt worden. Ze zijn conservatief ingesteld, pleiten voor eenvoudige geletterdheid.