VERKLARING GEZONDHEIDSVERSCHILLEN

• Sociale veroorzakingsmodel: Een lage SES veroorzaakt gezondheidsproblemen
• Social drift model: Gezondheidsproblemen veroorzaken een lage SES
• Onderzoek ondersteunt het sociale veroorzakingsmodel
• Sociale context waarin we als volwassenen leven heeft een grotere invloed op de gezondheid dan de omgeving waar we als kind leefden.

VERSCHILLEN IN GEZONDHEIDSGEDRAG

Mensen uit de lagere sociaaleconomische klassen vertonen vaker ongezond gedrag en minder

• gedragingen die de gezondheid bevorderen ivm hoge SES
• Roken vaker, drinken meer alcohol, eten minder gezond en sporten minder in hun vrije tijd  meer gedrag dat schadelijk is voor de gezondheid

MAATSCHAPPELI JKE ONGELIJKHEID EN GEZONDHEID

• Whitehall-studie 1967: Lager betaalde ambtenaren gaan eerder dood ondanks gelijke toegang tot gezondheidszorg

• Wilkinson & Pickett 2009: Maatschappijen waar de inkomensverschillen het kleinst zijn, hebben de beste gezondheid
• Gecorreleerd aan economische ongelijkheid = Psychiatrische problemen, vetzucht, cardiovasculaire aandoeningen, achterstanden in het onderwijs, verslavingsproblematiek, tienerzwangerschappen en verwaarlozing van kinderen

• Uitzondering: Scandinavische landen – maar: veel meer zelfmoorden

- Aanwijzingen dat het hebben van een lagere status het zelfvertrouwen van een mens ondermijnt en door die stress het bijnierschorshormoon cortisol wordt vrijgemaakt cfr. ‘oude’ reactie op stress

• & Te weinig dopamine en oxytocine (gelukshormonen)

- Mogelijke verklaring = Aangeleerde hulpeloosheid

• Als mensen het idee hebben dat ze geen invloed hebben op met name aversieve gebeurtenissen in hun leven

LETSEL ALS GEVOLG VAN DE OMGEVING

- Mensen uit een lagere sociaal economische klassen in veel hogere mate worden blootgesteld aan een omgeving die schadelijk is voor de gezondheid.

o Werk -> ongelukken
o Huizen van slechtere kwaliteit
o In vochtige omstandigheden
o Meer luchtverontreiniging
o Sociale vergelijkingStress, spanning en depressie

- Depressie ~ hart- en vaatziekten
- Hoog onder armen etnische minderheden en mensen met een slechte sociale ondersteuning of een slecht huwelijk (kinderen, partner, financiële problemen ->stress)
- Belang van sociale ondersteuning: een groot aantal sociale relaties met weinig conflictueuze relaties

TOEGANG TOT DE GEZONDHEIDSZORG

- Verschillen tussen het percentage van bepaalde medische en chirurgische ingrepen
- Aanbod van gezondheidszorg verschilt afhankelijk van de plaats waar men woont
- Belang van solidair gezondheidszorgsysteem of niet

o bezoeken aan de huisarts
o preventie
o bezoeken aan specialist

- Belang van de invloed van omgevingsfactoren, en culturele en sociale factoren op gezondheid
- Welgestelden leven gemiddeld 5 jaar langer
- ! Het gaat om groepsgemiddelden op populatieniveau en het gaat om een groot aantal verschillende factoren -> Eenvoudige conclusies lastig!
- ! Verschillende mensen hebben te kampen met verschillende voor- of nadelen doordat ze tot
verschillende contexten behoren.

BEWI JS VOOR VERSCHILLEN IN GEZONDHEID

- Een land leeft langer naarmate het rijker is
- WHO-berekening van de levensverwachting: Accent op het verwachte aantal jaren waarin wordt
geleefd in het “equivalent van volledige gezondheid”
- WHO social determinants of health: Verschillen in macht, geld en middelen bepalen
gezondheidsachterstanden

DE MAATSCHAPPELI JKE DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID

- Positie op de sociale ladder is afhankelijk van de SES, etniciteit en geslacht
- Sociale hiërarchie wordt bepaald en in stand gehouden door de sociaaleconomische en politieke
context

- Wijze van leven in een diensteneconomie versus agrarische staat
- Onderzoek naar de effecten van de diensteneconomie

o Daling aantal banen voor lager opgeleiden
o ‘ziek’ verklaren van ‘overtollige’ werknemers
o Hoeveel informatie te verwerken stijgt enorm
o Stijging sociale stress door stijging relatieve ongelijkheid

- Psychologie
o in eerste instantie: Studie van gedrag van mensen en dieren
o Als wetenschappelijk onderzoek van psychologische en gedragsmatig functioneren
- Doel = Beschrijven, verklaren en voorspellen van gedragsmatige en geestelijke processen en waar
mogelijk te interveniëren

WAT IS HET VERBAND TUSSEN PSYCHOLOGIE EN GEZONDHEID?

Matazarro 1982: ontwikkelen van een inzicht in de biopsychosociale factoren belangrijk voor:

- De bevordering en het in stand houden van gezondheid
- Het verbeteren van de systemen voor gezondheidszog en het gezondheidsbeleid
- De preventie en behandeling van ziekte
- De oorzaken van ziekten

GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE

- Klinische gezondheidspsychologie
- Gezondheidspsychologie mbt de volksgezondheid
- Gezondheidspsychologie van bepaalde groepen
- Kritische gezondheidspsychologie