Volgens hem was de enige constante in het universum verandering. De morele waarden veranderden naargelang de samenleving (niet eeuwige waarden dus, het moest nuttig zijn). Volgens hem was de phusis vuur (steen is bvb. een versteende vuurbol). Verandering is niet toevallig maar wetmatig. Er zou een universele harmonie zijn die alles in evenwicht houdt

Zijn beroemde uitspraak is “Het zijn is; het niet-zijn is niet.” Er was dus volgens hem een onderliggende permanente realiteit. Alle “zijnden” zijn identiek; als we een verschil denken waar te nemen, dan is dat volgens hem een illusie. Het worden is ook een illusie van de menselijke geest. Cfr. Plato‟s morele doctrine: achter veranderlijke menselijke opinies zijn er eeuwige waarheden en waarden die we moeten nastreven.

Hij was een mathematicus en filosoof. Hij introduceerde “het bewijs” als logische methode. Hij vond de cultus uit; hij beweerde dat wiskunde de sleutel tot de natuur was. Door een sober leven te leiden kon men volgens hem de filosofie en de wiskunde beter begrijpen. Hij maakte ook een onderscheid tussen lichaam en ziel. De ziel kan volgens hem zonder het lichaam bestaan en het lichaam is de gevangenis van de ziel. BTW: de term filosofie komt van hem. -> Getal: diepste oorzaak van het „zijn‟ Eenheid in veelheid; alle zijnden zijn identiek en onveranderlijk.

Hij gaf kritiek op de Griekse religie. Hij zei dat goden antropomorfe constructies zijn. Dat ze dus een menselijke vorm hebben. Hij beweerde zelfs dat dieren volgens hun eigen soort hun god zouden construeren, bv.; een hondengod, een kattengod, enz. (Xenophanes was eerder een dichter dan een filosoof). Eerste debat Relgie vs wetenschap.