• Tijdens de peutertijd doen zich bij de peuter drie belangrijke psychologische ontwikkelingen voor.
  
  
• Het ontstaan van het zelfbeeld, welke bij kinderen vooral bestaat uit hetgeen zij terugkrijgen uit de omgeving. Tussen de vier en tien maanden, wanneer kinderen beginnen met reiken en grijpen, worden zij zich bewust van het feit dat zij bepaalde dingen zelf onder controle hebben. Dit is een voorloper van het door Bandura onderzochte zelf-effectiviteit, het besef dat iemand zelf in staat is uitdagingen aan te gaan en doelen te bereiken. Tegelijkertijd ontwikkelen zij het besef van zelf-consistentie, het besef een fysiek geheel te zijn met grenzen waarbinnen macht mogelijk is. Nadat dit besef zich ontwikkeld heeft, ontstaat het zelfbewustzijn. Het conceptuele zelfbewustzijn ontwikkelt zich tussen de vijftien en achttien maanden.

• De ontwikkeling van autonomie. Volgens Erikson is dit de tweede belangrijke fase (autonomie vs. Schaamte en twijfel) en loopt deze periode van achttien maanden tot drie jaar. Belangrijkste in deze fase is de verschuiving van externe controle naar zelfcontrole.
• Het proces van socialisatie, ofwel het eigen maken van gedragsnormen. Een belangrijke voorwaarde voor het ontwikkelen van socialisatie is zelfregulatie: controle over het eigen gedrag om te conformeren naar eisen en verwachtingen, ook als de verzorgen niet aanwezig is. Zelfregulatie is verbonden aan alle domeinen van de ontwikkeling. Voordat kinderen hiertoe in staat zijn, moeten ze hun aandachtsprocessen en negatieve emoties kunnen controleren.
• Het geweten heeft te maken met zowel het ongemak iets fout te doen als het vermogen zich te onthouden dit te doen. Het hangt af van de wil het goede te doen, omdat het kind zelf ook echt denkt dat dit het goede is.

het kind verstijfd, rent rond of kijkt zeer angstig en probeert te vluchten op het moment dat de moeder terugkeert in de kamer.