Cultuur en politieke vernieuwing 1751-1780

Van deze periode kan men zeggen dat ze geen grote geesten heeft voortgebracht. Jan Wagenaar is een typische vertegenwoordiger van de tweede helft van de 18^e eeuw. Hij schreef "Vaderlandsche Historie", een geschiedenis van Holland.

In de 18^e eeuw vindt een belangrijke verandering plaats binnen de cultuur nl. het binnendringen van de Europese verlichting. De verbintenis tussen christendom en klassieken (vb. Heinsius) moet plaats maken voor de verbintenis tussen christendom en verlichting, zeker van het laatste kwart van de 18^e eeuw. De verlichting kenmerkt zich door haar geloof in vooruitgang, rede en wetenschap.

Niet iedereen geloofde in de nieuwe harmonie tussen christendom en verlichting. Met name binnen de gereformeerde kerk kwam er verzet, dit bleef echter een zwakke onderstroom dat op de dominerende cultuur weinig effect heeft gehad.

Uit het optimisme van de verlichting groeiden pogingen om de welvaart van het land te herstellen door de zgn. Economische patriotten. Men zocht ook naar de oorzaken van het verval. Ze dachten aan verslapping van geestkracht, aan gebrek aan nationale zin. Een betere opvoeding zou de mensen de oude deugden van ijver en zuinigheid opnieuw moeten bijbrengen. Ze zochten het antwoord op hun vragen in het verleden, echte revolutionairen waren het niet.

In de Staten-Generaal en de staten van Holland verenigden zij die verandering wenstten zich. Ze hadden daarvoor vaak uiteenlopende redenen. De democraten juichten de Amerikaanse revolutie toe terwijl het Hollands regenten patriciaat daar allerminst in geïntresseerd was maar voornamelijk de pro-Engelse koers van de Oranjes hekelde. Toch vonden ze elkaar in een pro-Amerikaanse, anti-Oranje partij olv enkele pensionarissen die als patriotten betiteld zouden worden.

Op den duur zouden hun wegen scheiden, de jaren tachtig en vooral de Bataafse revolutie zouden de duidelijkheid brengen die de politiek onder Willem V lang had gemist.