Belastingheffing

Moeilijkheden

Het was in Europa betrekkelijk moeilijk voor de monarchieën om de inning van belastingen via eigen ambtenaren of ontvangers in het hele territorium te centraliseren en zo’n netwerk op te bouwen.

• Reden:

- autonomie van de heerlijkheden, kerkelijke domeinen en steden die geen belastingen dienden te betalen

- inning van de belastingen verkozen ze onder controle te houden. Ze betaalden dan een totaalbedrag voor hun grondgebied. (contradictie: hoe meer de vorst dan belastingen oplegt of geld vraagt, hoe meer die autonome gebieden eisen stelden en autonomer werden)

Zilvergeld

Toch vergemakkelijkte de komst en de circulatie van voldoende zilvergeld in bepaalde regio’s voor een nieuwe vorm van inkomsten voor de koning, namelijk de heffingen in geld.

a) In sommige gebieden zijn belastingen voor de vorst een fiscaal succes, in andere gebieden niet. Voor de bekostiging van de 3^de kruistocht werd in Engeland (1185) 10% geheven op de roerende goederen. Dit was een succes dat niet kon herhaald worden bij een gelijkaardig project in Frankrijk doordat er territoriale vorsten waren die machtig genoeg waren om er niet mee in te stemmen te betalen en doordat het principiële bezwaar bestond dat de koning niet eigenmachtig belastingen kon heffen op roerende goederen en inkomsten.

b) In sommige gebieden waren de fiscale opbrengsten groter dan in andere. In Engeland kon men in de vooravond van de honderdjarige oorlog meer tonnen fijn zilver genereren dan in Frankrijk. Deze laatste reageerde met een nieuwe belasting: gabelle (belasting op zout en een heffing van 1/30 van de waarde van de handelswaren).

Aanleidingen voor heffingen

Het heffen van belastingen kwam naar aanleiding van verschillende redenen:

• Kruistochten
• Verdediging tegen dreigende invasies (vb. Vikings: als gevolg daarvan werden algemene belastingen geheven en stond bekend onder de naam heregeld.);
• Verdedigen van territoria, oorlog (hoe meer een vorst zich tot oorlogvoering liet verleiden, des te meer belastingen moest hij aan zijn onderdanen opleggen);
• Politiek en economisch strijdmiddel (vb. in begin 13^de eeuw werden indirecte belastingen geheven op de uitvoer van wol naar de Italianen, Vlamingen en Noord-Duitsers.).

Op termijn niet voldoende

MAAR, op termijn waren sommige redenen niet meer voldoende om belastingen te heffen. Zo werden de begrippen ‘noodzaak’ en ‘noodweer’ opgediept, toen in de 14^de eeuw in Engeland het motief van kruistochten niet langer bruikbaar was.

Boycot

Ook bepaalde representatieve instellingen, waarin volksvertegenwoordigers zetelden, konden een belasting van de vorst boycotten. Als bijvoorbeeld een oorlog niet deftig gerechtvaardigd kon worden, dan kon de vorst in bepaalde gebieden niet rekenen op financiële steun (vb. Nederlanden en Engeland).

Belastingen en oorlog

• Oorlogen lokten steeds nieuwe en hogere belastingen uit.
• Vorsten lieten zich niet leiden door macro-economische afwegingen en vaak haalden ongeplande uitgaven voor oorlogsdoeleinden de gehele staatsfinanciën overhoop.
• Oorlogen konden lang duren en daarom moest men steeds veel geld uitgeven, dat tegen hoge interesten geleend was en waarvan de afbetaling en de renten decennia lang met een sneeuwbaleffect op de uitgaven bleven drukken.
• Die renten zorgden ervoor dat de rijken, die het krediet leverden, meer invloed kregen en rijker werden en dit ten koste van de gewone onderdanen die ervoor moesten zorgen dat de belastingen betaald werden.