Alternatieve ideologieën: de wereld op z’n kop?

Bruno en Servetus belandden op de brandstapel wegens andere ideeën; ze hebben de onderstroom van het intellectueel scepticisme in de 17^e eeuw gevoed, maar niemand kon de uitzonderlijke uitbarsting van radicale en iconoclastische ideeën voorzien die Engeland en in mindere mate Frankrijk en andere Europese gebieden zouden transformeren in de jaren 1650.

• De Engelse burgeroorlog, commonwealth en revolutie was de zwaarste politieke oproer van 17^e-eeuws Europa, en haar impact werd vergroot door de economische instabiliteit
• De meest radicale ideeën kwamen tot uiting net omdat de burgeroorlog zelf vragen over de regering deed rijzen

Milton

In 1641 schreef Milton al over:

• de beperktheid van de kerk
• scheiding als de enige humane oplossing voor het uiteenvallen van het huwelijk
• de nood aan persvrijheid
• De rechtvaardiging van revolutie door het volk
• De nood aan een contractuele toestemming tussen volk en staat

Hobbes exploreerde in Leviathan (1651) de aard van soevereniteit

Historiografen hebben vaak bediscussieerd wat de impact van zulke nieuwe ideeën was

Levellers-beweging

• Kritiek op de parlementaire tirannie die de koninklijke regering had vervangen
• Religieus egalitarisme als basis voor ideeën van vrijheid en zelfregering gebaseerd op gelijke rechten voor man & vrouw
• In “Overeenkomsten van het Volk”: uitleg van principes van een republikeinse regering met regelmatige parlementsverkiezingen
• Belangrijkste aspect: ze maakten goed gebruik van politieke ontmoetingen en de pers en beseften dat verschillende types publiek verschillend aangesproken moesten worden
• Cromwell vernietigde de beweging in 16

Quakers

• Bredere basis dan Ranters, Muggetonians, Fifth Monarchists…
• 50.000 leden in 1659
• Bedreigden de hiërarchische gemeenschap
• Geen nood aan kerken of ministers, erkenden geen externe autoriteit of sociale status
• Vrouwen gelijk aan mannen
• Diep geloof in het “innerlijke licht” was volgens hun criticasters de deur open zetten voor religieuze en sociale anarchie

Restauratie-Engeland veegde veel van het activisme onder het tapijt en fundamentele vragen werden niet beantwoord. Er was een nood aan electorale hervormingen.

De impact van een contract tussen staat en onderdaan werden voor langer dan een eeuw niet uitgewerkt, en we kunnen begrijpen dat na de Restauratie van 1660 Locke & de Dissenters oppasten wat ze zeiden en hoe ze het zeiden. Maar het feit dat zo’n woorden gesproken werden gaf een glimp van wat onder het oppervlak schuilging.