MO dalen: C zijn bereid minder te betalen voor nog meer output. Winstmaximerende output: zolang extra opbrengst groter dan extra kosten -> vermeerderen vd output.

Beste output: MK op LT = MO op LT!

De regel is nu: als de P die je van C kunt krijgen op LT kleiner is dan de gemiddelde kosten, dan maak je op LT verlies-> onhoudbaar. Die ondernemingen moeten stoppen op termijn.

Op lange termijn, regel: alle productiefactoren zijn variabel. Maximum-flexibiliteit op LT. Alles kan. Hoe kan ik de kosten minimeren om bepaalde output te realiseren als ik alle productiefactoren kan variëren? Principe eronder: als je moet kiezen tss bepaalde hoev arbeid of kapitaal, dat je rekening houdt met kostprijzen vd 2 productiefactoren. Juiste combi: die dat de kosten minimeert. Bv land waar arbeid duur is, maar kapitaal goedkoop->dan ga je proberen dure arbeid te vervangen waar het kan door goedkoper kapitaal. Dus daar waar kapitaal voorhanden is, gebruikt men kapitaalsintensieve productietechnieken en in landen waar je veel goedkope arbeid hebt, zie je meer arbeidsintensieve technieken in dezelfde sector. Vb: als je op reis gaat naar Engeland, je hebt er veel minder tussenkomsten vd overheid op vlak van lonen, sociale zekerheid enz. In de regel is laaggeschoolde arbeid veel goedkoper dan op het continent. Bij ons in supermarkt: 1 kassa, mensen moeten aanschuiven, terwijl in Engeland heb je grote supermarktketens met meer kassa‟s (meer personeel) en soms heb je daar ook inpakkers (werken tegen lage lonen). Dus owv feit dat arbeid daar goedkoper is dan kapitaal, heb je een meer arbeidsintensieve productietechnologie. De keuze vd juiste productietechniek hangt vooral af vd relatieve factorprijzen. Belangrijk regeltje nog:

Dat de langetermijn totale kosten altijd kleiner zijn dan de KT-totale kosten, behalve wanneer inzet vd vaste productiefactor exact hetzelfde is als wat je zou doen op LT!

Reden niet moeilijk: op LT heb je meer flexibiliteit, mogelijkheid om alle productiefactoren aan te passen, juist zoveel inzetten die je nodig hebt tegen gemiddelde kosten die zo klein mogelijk zijn. Het feit dat je op LT meer flexibiliteit hebt, maakt dat de kosten op LT kleiner zijn dan de KT-gemiddelde kosten. Ook al heb je max flex, heb je in vele productieprocessen U-vormige verlopen van gemiddelde kosten. Omdat je schade-effecten hebt. 2 grote zones: schaalvoordelen (besparingen door schaal) en schaalnadelen/diseconomies of scale (omgekeerde van besparingen owv de schaalgrootte).

Schaalvoordelen: technisch kenmerk ve productieproces. Je

verhoogt alle productiefactoren met een bepaalde factor, dan stijgt de

Meer input levert u meer dan proportionele output op. Schaalelasticiteit: verhouding tss stijging vd output, gedeeld door procentuele toename vd input. Dat is altijd een procentuele toename van iets tov de procentuele toename van iets anders. Zo kan je schaalelasticiteit gebruiken om te kijken wat effect is van verhogen van inputs. Gemiddelde kosten dalen als er schaalvoordelen zijn. Dat is ook manier om te zien of er schaalvoordelen zijn. Waarom? Als je productiefactoren met 20% laat stijgen en hun prijzen blijven hetzelfde (arbeid verandert niet enz), dan stijgen de kosten ook met 20%. Maar als output stijgt met 30%, omdat je technische schaalvoordelen hebt, dan gaat de totale kost maar 20% stijgen. De gemiddelde kosten gaan dan een dikke 10% dalen.

Schaalnadelen: je verhoogt input met bepaald % en output stijgt met minder dan een bepaald %. Schaalelasticiteit is kleiner dan 1. Dan heb je productieprocessen waarvan men zegt: dat zijn constante schaaleffecten. Vooral productieprocessen die kleinschalig zijn. Bv naai-atelier: je kunt 1 naaimachine maar combineren met 1 bediener van naaimachine. Dat zijn productieprocessen die typisch constante schaaleffecten hebben. Je kan aantal machines ver3voudigen, is output ook 3x groter. De gemiddelde kosten zijn constant in dat geval.

Minimum efficiënte schaal Wat? In heel veel sectoren zijn er schaalvoordelen en die zijn belangrijk. De gem kosten dalen met het productieniveau. Er kunnen in BE slechts enkele krantenproducenten zijn bv minimumefficiënte schaal: kleinste outputniveau waarbij LT-gemiddelde kosten nauwelijks dalen. Oorzaken van schaaleffecten

Als je in sector wil instappen en je hebt zeer hoge vaste kosten, dan heb je meestal schaalvoordelen, want hoe meer je produceert, dan kan je die vaste kosten meer uitsmeren, bv netwerksectoren, oa Fluxys (gas naar distributiemaatschappijen). Alle kosten van dat bedrijf zijn bijna vaste kosten. In zo‟n sectoren heb je meestal enorme schaalvoordelen in vgl met de omvang vd markt. Er is maar 1 bedrijf, omdat er zo‟n grote schaaleffecten zijn. Software-ontwikkeling: dikwijls kleine bedrijven, maar je moet erin investeren en eens je die hebt: distributie enz kleine kosten in vgl met ontwikkeling vd software. Schaalvoordelen.

Research en development sectoren: grote vaste kosten, investeren en eens die investering is gedaan, dan worden de vaste kosten zeer klein. Bv farmaceutisch bedrijf, ontwikkeling van nieuwe molecule, dat kost miljarden. Maar eens je het product dan hebt ontwikkeld, de kost vh maken van die pillekes, dat kost bijna niets, dat is standaard chemische stuff dat op de markt beschikbaar is, doorgaans lage kostprijs daarvoor. In die sectoren is het aantal bedrijven heel beperkt.

Schaalnadelen: komt meer voor dan de voordelen. Beperkingen op management controle, hoe groter het bedrijf, hoe moeilijker het te besturen, de kosten te controleren.

Congestie: bv A‟pen met grote zeehaven, je bent gebonden aan de locatie vh bedrijf. Just in time productie kan al heel moeilijk in A‟pen, just in time: voorraden van grondstoffen minimaliseren en alles net op tijd proberen aan te voeren. De voorraad w op een mobiele wijze gehouden. Bedrijven die dat kunnen doen, kunnen hun kosten minimeren, want id voorraden zitten enorme sommen geld. Locatie die onderhevig is aan congestie: dan ben je onzeker wanneer uw camion gaat aankomen! Locatie probleem in A‟pen ondertussen.

1. Kijken naar output die de winst maximaliseert. Is het sop de kool waard? Brengt een bijkomende inspanning genoeg op ivm kosten? Maximale winst wordt eigenlijk gerealiseerd wanneer de marginale kost net wordt gedekt door de marginale opbrengsten. Of je produceert of niet produceert, de vaste kosten heb je altijd.

2. Zolang extra baten groter zijn dan extra kosten, blijven we produceren. 2e stap op korte termijn is de stap die ziet of we uberhaupt gaan produceren of niet. Hangt af of de prijs op de markt voor de output al dan niet de variabele kosten dekt. Als de prijs die je krijgt per eenheid op de markt groter is dan variabele kosten, heeft het zin. Zolang de prijs die je krijgt groter is dan de variabele kost, gaan we produceren. We krijgen dan toch iets om de vaste kosten tenminste ten dele te dekken. Hoeveel produceren? De output waarbij de marginale opbrengsten = marginale kosten. S = short run, korte termijn!

Marginale opbrengst: opbrengst per extra eenheid. Bijkomende opbrengst gaat dalen, omdat C minder bereid is te betalen naarmate hij meer heeft.

1. Marginale calculus bepalen van winstmaximerende hoevMO = MK. Stel men produceert minder, een hoev lager dan Q1, wat is dan MO? Veel groter dan MK. Als je maar Q‟ produceert, moet je best meer produceren, want de extra opbrengst is groter dan extra kost. Dus je kan winst verhogen door extra produceren. Als je wat meer produceert, kan je meer kosten besparen dan dat je verliest.

2. Volgende stap: ga je produceren of niet? Verschillende gevallen mogelijk. Als P lager is dan SAVC1: dan stopt de productie, niets draagt bij om de vaste kosten te dekken. Hoger dan SAVC1: we kunnen variabele kosten dekken en we recupereren iets om de vaste kosten te dekken. Op KT zullen ondernemingen wel blijven bestaan. Sommige ondernemingen hebben hun deuren voor een aantal maanden toegedaan omdat ze de variabele kosten niet meer kunnen dekken. Ondernemingen op KT die met verlies werken. Je hebt ondernemingen die dat niet kunnen dekken en blijven werken omdat ze een stukje vd vaste kosten kunnen recupereren. In realiteit: bedrijven sluiten, verlies maken en toch blijven werken.

Marginale redenering: optimale niveau bepalen. Dan principe (2e principe dat hier uitgelegd wordt) principe van gezonken kosten: wat is dat? Vaste kosten, daar wordt id redenering weinig rekening mee gehouden, omdat men zegt: eens je ze gemaakt hebt, eens je productiefactoren in gang hebt gestoken die vast zijn, je moet die kosten toch maken, dus daarom noemt men ze gezonken kosten. Eens je de beslissing genomen hebt om bv fabriek te bouwen, heb je de vaste kosten zoiezo, gezonken kosten. Het zijn ook soorten kosten die je buiten beschouwing kunt laten op korte termijn.

Wat is typisch iets voor dummies? Goed geld achter slecht geld geven. We hebben al zoveel kosten gemaakt, als we nog een beetje toevoegen, kunnen we het redden. De kosten ih verleden kan je niet recupereren! Je moet durven te kijken alleen naar marginale kosten en opbrengsten in de toekomst!!! Als je dat niet doet, krijg je white elephants: projecten dikwijls door overheid ondernomen, voorbeelden van totale mislukking. Concorde: was spectaculair passagiersvliegtuig, daar zijn miljarden ponden ingestoken, vliegtuig heeft wel gevlogen, heeft ook transatlantische vluchten gedaan, heel snelle manier van verplaatsing, maar is nooit rendabel geweest. Reden: men zei altijd: we hebben er zoveel geld in gestoken, laat ons voortdoen om het toch te realiseren, dus men heeft altijd geld in dat vliegtuig gestoken, om het veilig te maken enz. Dat project altijd verlieslatend geweest, owv verkeerde redenering: gezonken kosten toch in rekening brengen.

In RS voorbeelden van rechters die gezonken kosten toch in rekening brengen! Niet efficiënt!

Verband grensproduct-gemiddeld product. Het gemiddeld product bereikt max en het grensproduct gaat altijd door dat maximum! Als je nu een variabele input hebt, daaronder een as tekenen.

Eerst toenemend grensproduct en nadien afnemend. Neemt het grensproduct af: meer vd variabele input moeten inzetten om een extra eenheid output te realiseren.

De marginale kost is de kost ve extra eenheid. Niks anders dan de helling vd totale kostencurve of de helling vd variabele kostencurve. Extra kost die je oploopt wanneer je 1 extra eenheid wil produceren.

Enige factor die varieert, enige soort kosten die variëren is de helling vd variabele en de totale kost. De helling van die 2 curven is gelijk.