is de marktvorm waarbij slechts één aanbieder de voorziening van een bepaald goed verzorgd.

Monopolies kunnen op verschillende manieren ontstaan.

• We spreken van wettelijke monopolie als de productie door particuliere bedrijven is verboden. In het verleden waren dat de openbare nutsbedrijven. Een reden voor een dergelijke verbod kan het grote maatschappelijk belang zijn van een bepaald voorzieningenniveau.

• Van een natuurlijk monopolie is sprake, wanneer een bedrijf als enige over de technische kennis beschikt om een bepaald product voort te brengen. Met behulp van octrooien kan een natuurlijk monopolie tegen navolging door anderen worden beschermd. (een octrooi is het wettelijk recht als enige een product te mogen verkopen.) Ook wanneer de afzetmarkt te klein is voor meer aanbieders, spreken we van een natuurlijk monopolie.

• Een collectief monopolie heeft als kenmerk dat de gezamenlijke (maar weinige) aanbieders van een bepaald product optreden alsof er slechts één aanbieder is. Vaak zullen zij op hun markten proberen met elkaar een kartelafspraak te maken. Een kartel is een concurrentiebeperkte afspraak. Monopolie in de zuiverste vorm houdt in dat er geen substituten (vervangende producten) zijn voor het product dat de monopolist aanbiedt.

Een monopolist kan binnen zekere grenzen de prijs zelf vaststellen. Daarom wordt deze marktvorm gekenmerkt door prijszetting. De monopolist dient wel rekening te houden met de vraagkant van de markt. Bij een zeer hoge prijs wordt er immers niets meer verkocht.

Het grote nadeel van het monopolie – voor de klant – is dat de prijs te hoog en de dienstverlening te mager kan zijn in vergelijking met de situatie waarin concurrentie bestaat. Een monopolist probeert de prijs zodanig vast te stellen dat hij jaar in jaar uit een flinke winst maakt. Deze winst kan worden gebruikt om onderzoek te doen en innovaties door te voeren.

die in zijn blad, de Consumentengids, verslag doet van vergelijkend warenonderzoek en de aangesloten leden kan adviseren bij hun aankopen.