Doorheen de tijd wilden vorsten medezeggenschap in de benoeming van abten, … die ze dan inschakelden het wereldlijk bestuur, of leken werden aan het hoofd van een abdij geplaatst. Elke sociaaljuridische toplaag wilde eigen private kerkelijke instellingen stichten, het Eigenkircherwesen. Er kwam hiertegen echter protest van de kerk en met de Gregoriaanse Hervorming, de investituurstrijd en uiteindelijk het Concordaat van Worms moest hier een einde aan komen. De inmenging bleef echter, want hoge geestelijken waren vaak afkomstig van adellijke families en lage geestelijken konden worden voorgedragen door een eigenaar van een Eigenkirche.

Toch versterkte de positie van de kerk door de feit dat tienden opnieuw naar de kerk gingen en niet langer naar de eigenaar van een Eigenkirche. Bovendien kwam er een gestructureerde organisatie met een grotere greep op de maatschappij, meer parochiekerken, het gebruik van afzetbare functionarissen (niet meer voor het leven dus), de organisatie van synodes, visitaties (bezoeken van parochies) en het seend (=zitting om publieke overtreders te straffen).

Voor de Karolingische periode zou uit de teksten kunnen afgeleid worden dat de kerk almachtig was, want ze produceerde de teksten en kwam er in voor. Na de Karolingische periode kwam er verschriftelijking en gingen ook leken schrijven. Daaruit blijkt dat het beeld moet genuanceerd worden en dat de kerk niet almachtig was.

Een aantal steden bestonden reeds sinds de Romeinse tijd, maar verschrompelden. Er kwam echter een groei van nieuwe steden, vb. Gent, Brussel en Antwerpen, door de positieve verkeerstechnische ligging en hun regionale marktfunctie. Er moest echter ook voldoende opbrengst in de landbouw zijn, opdat mensen uit de secundaire en tertiaire sector onderhouden konden worden. Aanvankelijk kenden steden geen sterke groei.

De handelswaren werden gevormd door landbouwproducten, industriële producten en textiel. De stedelingen streefden naar vrijheid in de vorm van voorrechten, waardoor er keuren en privilegies kwamen. Onder de stedelingen zelf ontstond er een oligarchie en er kwam bovendien een toenemende rationalisatie van het recht, waardoor landsheren en stedelijke besturen meer macht kregen. De steden zijn echter niet allen toevallig ontstaan door handelaars die er zich gingen vestigen, soms werden ze bewust gesticht door graven die hun gebied wilden laten groeien door de aanwezigheid van een stad.

Het statuut van handelaars in het buitenland was kwetsbaar en daarom gingen ze samenwerken in een Hanze, een verbond van individuele kooplieden en van koopsteden waarin hun belangen behartigd werden. De textielsector werd grootschalig en dat leidde tot handelskapitalisme. Er werden jaarmarkten georganiseerd om de waren te kunnen uitwisselen. Op die markten moest de veiligheid wel gegarandeerd kunnen worden, waardoor het belang van vorstelijk gezag groot was. Meer handel zorgt er bovendien voor dat er meer nood is aan munten, deze werden dus meer geslagen en hadden een grotere waarde. Ook wisselbrieven kwamen in zwang. Bovendien werd ook transport belangrijk en Brugge werd een belangrijk tussenstation. Daar konden de handelaars hun brood verdienen als tussenpersoon. Bovendien gingen ook ambachtslieden samenwerken en dat deden ze in gilden, waar ze aan protectionisme van hun ambachten deden. Zo waren ze tegen de invoer van het spinnewiel, maar ze verkregen ook steeds meer politieke macht.

Het Karolingische hofstelsel bestond uit gesloten domeinen met een planmatige organisatie en sterke hiërarchieke sociale en juridische verhoudingen. Dit alles is bovendien opgebouwd binnen een patroon van grootgrondbezit.

In die periode en de periode ervoor, waren er een aantal problemen waarmee de landbouw had af te rekenen. Enerzijds was er de uitputting, anderzijds de demografische druk. Er werden echter oplossingen voor gevonden. Het probleem van uitputting werd ondervangen door het feit dat er meer vee kwam en dus meer mest. De kwestie van de demografische druk werd opgevangen door enerzijds een hoger rendement dat kon gerealiseerd worden door het invoeren van nieuwe technieken zoals de keerploeg, de eg, het drieslagstelsel en een nieuwe manier van inspannen, waardoor het paard kon worden gebruikt. Bovendien kwam er meer diverse voeding met als gevolg minderziekten en ook hongersnoden kwamen minder voor. Een andere oplossing voor de demografische druk waren de ontginningen vanaf de 11^de-13^de eeuw. Men deed aan inpoldering (= Door het dalen van de zeespiegel kon men dijken aanleggen, waardoor vruchtbare veegronden vrijkwamen. Een negatief punt was wel dat er voortdurend werk aan en onderhoud van de sluizen was.), of men rooide plekken in het bos waar dan nieuwe dorpen werden opgericht. Bovendien kon ook heidegrond in cultuur worden gebracht of werd er gemigreerd naar Slavische gebieden om er aan landbouw te doen.

De standaard van het Karolingische systeem ligt vast, maar het probleem is dat het moeilijk te achterhalen valt in welke mate dat ook realiteit was. Na de Karolingers ging er meer en meer macht naar de grootgrondbezitters, die een seigneurie vormden.

Uiteindelijk brak de demografie het statische agrarische systeem open: Er kwam meer ontginning door de bevolkingsdruk en heren gaven boeren, die als nieuwe kolonisten gronden gingen ontginnen, gunstige voorwaarden om bij hen te komen werken. Daardoor moesten de heren van wie de boeren wegtrokken ook goede voorwaarden geven. Op die manier wisten de boeren een gunstig statuut af te dingen en streefden ze naar een geschreven bewijs van dat statuut. Zo konden boeren pachten (het pachtstelsel verliep per drie jaar, net zoals het drieslagstelsel).

De evolutie van de landbouw en hogere opbrengsten is essentieel voor de ontwikkeling van de stad, want mensen konden zich, door het feit dat ze niet allen in de voedselproductie moesten werken, op andere zaken concentreren.