Item gefilterd op datum: januari 2014

Als koloniserende mogendheden hebben ze zich centraal in het wereldbeeld geplaatst. Ze trekken de kaart van de vrijhandel. Fabriekspatronen hebben er niets aan dat hun arbeiders veel moeten betalen voor hun levensmiddelen: het verzwakt hen alleen maar en bovendien kan hij zo de lonen laag houden (door concurrentie). De kosten van de groei worden voor een stuk afgewenteld op de mensen, voor een stuk op het milieu en voor een stuk op de ontwikkelingslanden

België gaat pas later over op de Industriële Revolutie, maar was toch het eerst op het continent (voordeel van de catch up: ervaringen die men in Engeland heeft opgedaan). Tot een heel eind in de 19de eeuw hebben we hier te maken met een dominante rurale samenleving. In 1830 komt er een keerpunt: meer rust op het politieke toneel. Hoe komt het nu dat België die snelle catch up heeft kunnen realiseren? België leerde van zijn buren: innovaties overnemen die reeds elders effectief bleken te zijn. De impact van het bankensysteem zorgde voor investeringen in de industrie (conform het beleid van Willem I). De keuze van de Belgische regering om vanaf 1834 te investeren in de uitbouw van het spoorwegennet, heeft enkel een duw in de rug van de industrialisering (en dan vooral van de metaalindustrie gegeven). De overheid blijft een actieve rol spelen in de ondersteuning van de industrie.

Dit waren de twee leading sectors.
- Katoen: Engeland als wereldmacht kon zich verzekeren van voldoende import (grondstoffen) en van een grote afzetmarkt door de overzeese expansie. Er doet zich een modewijziging voor, waardoor de katoenproductie stijgt: mensen met een hoger inkomen kunnen het zich veroorloven. Gedifferentieerde prijsstijgingen. Vastgelopen proto-industrie: kwam niet tegemoet aan de stijgende vraag. Het gevolg hiervan is een motivatie om te vernieuwen: technische innovaties om de expansie mogelijk te maken (op relatief korte tijd).
- Ijzer: gelijkaardige evolutie met katoen. Dezelfde voorwaarden zijn van toepassing. Via mechanisatie kan men dieper graven, etc. Beter materiaal kan sneller en gemakkelijker worden gemaakt. De vraag naar ijzerbehoevende producten stijgt, bv. in de landbouw.

Er bestaan een aantal verklaringsmodellen voor, die elk verwijzen naar omgevingsfactoren: er zijn hier andere voorwaarden aanwezig dan elders in de wereld:
- Lange termijn transformaties, die andere voorwaarden creëerden die de Industriële Revolutie mogelijk maakten: rationalisering, individualisering, verlichting, staatsvorming, juridisch stelsel (eigendom), markteconomie en kapitalisme
- Voldoende? Ook breder perspectief bekijken (demografische versnelling, opkomst kerngezin, stedelijke netwerken) Ook in de rest van wereld komen zulke zaken trouwens voor, dus er is ook een andere verklaring nodig.
Je kan de vraag ook omdraaien: waarom is het elders niet gelukt?
- ‘Weberiaans’ verklaringsmodel: nadruk op interne factoren
- concurrentiemodel: nadruk op het omzetten van comparatieve nadelen
- Roofmodel: nadruk op ‘extractie’ van kennis en middelen : kolonisatie, imperialisme, het leegroven van de ontwikkelingslanden.

- Een politieke revolutie die zich eerder dan elders in Europa heeft voorgedaan (Glorious Revolution). In de 17de eeuw reeds een nieuw parlementair systeem in Groot-Brittannië.
- Commodificatie/vermarkting van land en arbeid
- Commercialisering van de landbouw, anders dan in de rest van Europa
- Beschikking over een interne markt en een enorme externe markt (door de overzeese handel)
- Afbrokkeling van de feodale verhoudingen

Accumulatie van voldoende kapitaal, (vrije) arbeidskracht, productietechnieken, (winstzoekende) ondernemers: deze voorwaarden zijn vervuld voor een aantal regio’s in Groot-Brittannië

Aan welke voorwaarden wordt in Engeland voldaan in verband met vraagstimuli? Demografische groei, beschikbaarheid van de marktafhankelijke loonarbeid, buitenlandse handel, investeringsgoederen in industrie en landbouw, consumptie: verschuiving van de vraag.

Er zijn een aantal verklaringen voor:

De Industriële Revolutie werd gezien als een evolutie waarbij men ging naar een grotere arbeidsproductiviteit en naar economische groei via arbeidsdeling. Adam Smith heeft een belangrijke aanzet gegeven naar de context waarbinnen de Industriële Revolutie mogelijk werd gemaakt (zonder het ten volle te beseffen): hij heeft een organisatorische omwenteling van arbeidsorganisatie
besproken, namelijk concentreer arbeid: zet mensen samen, laat ze niet allemaal hetzelfde doen, maar laat hen hun deel van de arbeid doen.
 arbeidsrationalisatie en productieverhoging
Het putting out systeem: vorm van concentratie van kapitaal en arbeid bij kooplui-ondernemers. Zij voorzien boeren van grondstoffen en nodige materialen. In ruil gaan boeren aan nijverheid doen (Vlaanderen: textiel). Machines, grondstoffen voor boeren dankzij de handelaars. Ze worden betaald per stuk dat ze produceerden.
Economische groei leidt tot welvaart. De bouwstenen van de Industriële Revolutie:
- Industriële productie
- Vast kapitaal
- Centralisatie en mechanisatie
- als kenmerk van de Industriële Revolutie: groeiende proletarisering en ‘verelendung’. Afhankelijkheid wordt centraal gesteld, een grotere groep mensen wordt afhankelijk (plichten via het werkboekje, verbod op groepering in een soort vakbond). Er bestonden controlemechanismen (bv. het werkboekje: evaluatie door de werkgever), die zetten de arbeiders vast, ook door het stakingsverbod (tot 1921). Niet werken is geen inkomen, daardoor is men afhankelijk van de patroons.
De interpretatie vindt plaats op verschillende schalen:
- regio’s en sectoren
- naties
- wereld-systeem
- mondiale schaal: maar: de Industriële Revolutie is vooral een West-Europees fenomeen
 Op welke schaal moet men gaan bestuderen?

In de jaren ’90 (waar het economisch een stuk beter gaat en het pessimisme van de jaren ’70 verdwenen is) kwam daarop een tegenreactie. Berg & Hudson (zie ook de reader voor hun artikel) pleiten voor een rehabilitering: ze willen opnieuw gaan naar een breder kader. Ze zeggen dat er inderdaad niet zo’n grote gebeurtenissen zich hebben voorgedaan, maar ze stellen wel dat kleine gebeurtenissen grote gevolgen kunnen hebben. De maatschappij veranderde zeer grondig. Men mag niet enkel op economische groei focussen (productiviteit), maar ook naar andere dingen kijken. Men mag zich niet op de historische realiteit verkijken. Ze stellen de methodologie van Crafts in vraag:
- voor diverse (dynamische) sectoren is er geen betrouwbaar cijfermateriaal
- kwalitatieve vooruitgang valt niet te meten (bv. meerwaarde van betere of nieuwe producten). De realiteit kan niet altijd via cijfers gevat worden.
- de inputfactor arbeid wordt verkeerd geïnterpreteerd: de inschakeling van vrouwen en kinderen wordt niet verrekend. Eind 19de eeuw: terugdringing als antwoord op de crisis: niet om morele redenen, wel omdat men vond dat het beter was mannen tewerk te stellen en hen de arbeidsmarkt te laten beheersen. Dit wordt over het hoofd gezien.
- door te werken met nationale rekeningen, hou je helemaal geen rekening met het regionale niveau, wat net het meest belangrijk is. Groei was verschillend van regio tot regio.
- een periode van snelle technologische vooruitgang vertaalt zich niet noodzakelijk in sterke productiviteitsverhoging. Zeker als vernieuwingen heel vlug en op korte tijd plaatsvonden.
Enerzijds willen ze het begrip Industriële Revolutie verengen: omdat het een regionaal en sectoraal verschijnsel is, geen nationaal. De nationale data zijn weinig bruikbaar. Anderzijds willen ze het verbreden: de impact van de Industriële Revolutie is veel omvattender: men moet ook gaan kijken naar bv. arbeidssystemen, het demografisch verschijnsel, levensstandaard, etc. Met Berg en Hudson is nog niets afgerond, de discussie loopt nog steeds door.