Menu

Onderscheid formele en substantiële rationaliteit

Formeel rationeel handelen: handelen dat berekenbaar is, we kunnen de afloop voorspellen.
Wie formeel rationeel handelt, stelt zich geen vragen bij de zin of de waarde van de doelstellingen die men nastreeft of de procedures die men volgt; hij volgt ze gewoon, volgens de logica van efficiëntie of procedure(doelen worden als gegeven vooropgesteld.

Materieel (substantieel) rationeel handelen: handelen dat intrinsiek waardevol is. De waarde van handelingsdoeleinden wordt voortdurend voor ogen gehouden (doelen worden afgewogen).

Volgens Weber wordt in het moderne Westen de materiële rationaliteit overwoekerd door doel/middel of procedurele rationaliteit vb. bureaucratie (zie hierboven).

Ideaaltypes
Zie hierboven

Lees meer...

Max Weber: ‘erklärend verstehen’ door middel van ideaaltypes

-Dilthey: verstehen & Rickert: waardebetrokkenheid

Rationeel ‘verstehen’
‘Verstehen’ volgens Dilthey: om iemands handelen te begrijpen moest men in zichzelf een soortgelijke handeling kunnen produceren.

‘Verstehen’ volgens Weber: ook zonder ‘nabeleven’ is het mogelijk om de zin van een handeling te kunnen begrijpen: ‘Men hoeft geen Caesar te zijn om Caesar te begrijpen’.

  • Doelrationeel handelen
  • Waarderationeel handelen
    -> Zie hierboven.
Lees meer...

Rickert: waardetheorie

-Het menselijk handelen wordt gestructureerd door waarden. Deze vormen dé sleutel tot een goed begrip v.h. handelen.
-Doel v. cultuurwetenschapper = leggen van complexe betekenisvolle verbanden, men gaat systematisch na welke waarden in bepaalde gedragingen of cultuuruitingen aan het werk zijn en hoe zij daar samenhang en zin aan geven.

= waardebetrokken analyse: analyse die de in de werkelijkheid werkzame waarden a.h. licht brengt.
De onderzoeker kan dus niet zijn eigen waarden en voorkeuren laten doorgaan voor wetenschappelijke waarheid, maar de onderzoeker laat zien hoe waarden de realiteit omvormen doordat ze ‘in werkelijkheid worden omgezet’.
‘wertung/waardering’ ≠’wertbeziehung/waardebetrokkenheid’

Lees meer...

Heinrich Rickert: waardebetrokken cultuuranalyse

-Cultuuruitingen behoren niet tot de waarneembare werkelijkheid, maar tot de sfeer v.d. niet zintuiglijk waarneembare.
-Maakte een onderscheid tussen natuur- en cultuurwetenschappen.
Verschil is niet ontologisch (verschil in ‘zijn’), maar epistemologisch (verschil in manier van kennen).

Verschil tussen wetenschappen: andere zienswijze op de werkelijkheid
-Natuurwetenschappen generaliseren: gaan op zoek naar algemene, voor eeuwig geldende wetmatigheden
& Cultuurwetenschappen individualiseren: zoeken het eenmalige, onherhaalbare.

Kritiek v. Zijderveld: Rickerts theorie zorgde voor misverstanden en niet helemaal duidelijk.
-Cultuurwetenschappen verzamelen ook gegeneraliseerde kennis, maar veralgemeningen zijn van een heel andere aard: eerder ‘typeringen’ zoals de macho, de renaissance, de rockcultuur, enz. Deze hebben dus geen betrekking op onveranderlijke menselijke gedragspatronen, maar wel op aan tijd en plaats gebonden historische gestalten.
Zo’n typeringen zijn veralgemenend: door een gedrag of cultuuruiting te typeren als ‘punk’ of ‘bourgeoisie’, brengt men het in verband met een heleboel andere (verwante) cultuuruitingen, plaatst men het in een ruimer kader, en zo krijgt het betekenis.

Volwaardig cultuurwetenschappelijk kennen = het kunnen leggen v. complexe betekenisvolle verbanden en reikt dus verder dan kennis van losstaande feitjes of correlaties tussen feiten.

Lees meer...

Voorgeschiedenis hermeneutiek

Hoe dient men geschreven teksten correct te interpreteren?
Antieken: elementaire regeltjes voor correct begrip van teksten. Vb. grammaticale regels kennen
-> Schleiermacher (‘vader v.d. hermeneutiek’) stelde dat de filologische verheldering aangevuld moest worden met een psychologische. Lezer kan een tekst maar verstaan wanneer hij zich verplaatst in de geest van de auteur.

→Dilthey breidde de hermeneutiek uit: niet enkel teksten, maar ook andere culturele scheppingen waren ‘duurzaam gefixeerde levensuitingen’.
→Ook hier: goed begrip slechts mogelijk als de kijker, luisteraar of toehoorder, vertrekkend van de feitelijk gegeven en zintuiglijke waarneembare gegevenheid (gebouwen, meubels, enz.), doordrong tot het ‘innerlijk leven’ dat eraan ten grondslag lag.
vb. verstaan van een boek zou dus berusten op het feit dat men tijdens het lezen in gedachte het boek mee schrijft.

DUS: voorwaarde voor het verstaan van culturele uitingen is het feit dat auteur en vertolker in dezelfde geestelijke wereld leven, binnen eenzelfde betekenishorizon.
Maar keerzijde: er zijn grenzen aan het (wederzijds) begrip, namelijk voor zover men leeft buiten mekaars culturele horizon.

Lees meer...

Dilthey en de hermeneutiek

Cultuur = ‘geestelijke wereld’

Culturele element hebben wel materiële gedaante, maar het is omdat zij BETEKENIS hebben dat zij tot de wereld v.d. cultuur behoren.

Onze geest kan deze betekenis vatten, onze zintuigen niet.
-> Cultuurwetenschapper moet dus niet oefenen in waarnemen, maar in verstaan.
= Hermeneutische methode

Lees meer...
Abonneren op deze RSS feed

Advies nodig?

Vraag dan nu een gratis en vrijblijvende scan aan voor uw website.
Wij voeren een uitgebreide scan en stellen een SEO-rapport op met aanbevelingen
voor het verbeteren van de vindbaarheid en de conversie van uw website.

Scan aanvragen