Item gefilterd op datum: mei 2014

Traditionele katholieke instelling. Legt sterk nadruk op eigen identiteit. Geloof is een gesloten verhaal. De katholieke gedachten worden van het personeel verwacht.

Kiest bewust niet voor solidariteit naar andere culturen, wordt beschouwd als bedreiging. Brengt een isolement en wereldvreemdheid met zich mee. (schuilkelder)

Wim ter Horst ontwikkeld een model. Vertrekpunt zijn 2 uitdagingen voor school/instelling:

• Omgaan met de toenemende culturele pluraliteit buiten en binnen school/instelling solidariteit
• Afkalving/erosie van de specifieke confessionele identiteit.
• zoeken naar eigen identiteit.

Combinatie van beide dimensies bepaalt het identiteitsprofiel. Er zijn 4 paradigma’s mogelijk:

• De monoschool
• De dialoogschool
• De kleurloze school
• De kleurrijke school

Verschillende vormen van pluralisme (door Marianne Moyart):

• Passief pluralisme: staat, scholen, instellingen,… dienen neutraal te zijn. de reden hiervoor is als je levensbeschouwelijke diversiteit in publiek hebt, dit een bron van conflicten zal zijn. Er zal dus in deze context geen aandacht gegeven worden aan religieuze identiteit, wel wordt het individueel recht van godsdienstvrijheid wel erkent.

• Actief pluralisme:

• Actief consensuspluralisme: deze kiezen voor een actieve interlevensbeschouwelijke dialoog in een instellingscontext. Er is wel een wantrouwen voor conflicten. Deze visie denkt en handelt vanuit een grondvisie van vrees. Belang van levensovertuiging moet gerelativeerd worden. Focus moet liggen op wat religies verenigd, niet op wat hun verschillend maakt.
• Actief radicaal pluralisme: op instellingsniveau kun je levensbeschouwelijke kwesties bespreken. Hier is geen vrees voor de diversiteit. Men neemt diversiteit ernstig en heeft oog voor diepgewortelde verschillen. Er is een diepere kennismaking met andere culturen. Aandacht voor iedere levensovertuiging.

• Utopisch pluralisme: passie voor eigen overtuigingen uiten, maar ook respect opbrengen voor andere geloven. diepere kennismaling met de morele bronnen. Je goed voelen in je eigen overtuigingen en ook het goede meegeven met anderen. Je gaat in dialoog met anderen.

Ook in een instelling worden we uitgedaagd door een plurale situatie of een levensbeschouwelijke diversiteit. Er zijn verschillende invalshoeken.

Stamt dus al vanuit de tijd van Aristoteles, er zijn veel parallellen te vinden.

De kardinale deugden (plato)

Moed, maat, rechtvaardigheid en verstandigheid.
Elke denkbare deugd vraagt dat je de vier scharnierdeugden toepast, lichamelijkheid (matigheid), psychische gesteldheid (moed), vermogen om te denken en leiding te kunnen geven (verstandigheid). Rechtvaardigheid is hierbij de hoogste deugd omdat deze de andere onderdelen een juiste plaats geeft. Vb. Vriendelijkheid – vraagt moed, maat, rechtvaardigheid en verstandigheid

De theologale of Goddelijke deugden (Augustinus, Van Aquino)

Hierin ontdekt hij de wil (anders dan het denken) die verklaart waarom mensen inzien dat ze iets moeten doen en het toch niet doen, of andersom, weten dat ze fout doen en niet ophouden.
Enkel God kan de wil van een mens sturen. Er zijn 3 theologale deugden:
Geloof, liefde en hoop.

Dit zijn zaken die je gegeven worden, ze zijn perfecties van onze wil. Je kan geen liefde opbrengen voor iets dat je afschuwelijk vindt. Ze komen dus vanzelf.

Professionele deugden (Leijssen)

Authenticiteit, respect, verantwoordelijkheid en deskundigheid

Herwaardering van de morele kwaliteiten die bepalend zijn voor ethisch handelen.

• Integriteit (authenticiteit): oprechte en betrouwbare communicatie (eerst voldoende zelfkennis hebben)
• respect: aandacht hebben voor intrensieke waarden van anderen
• verantwoordelijkheid: door een asymmetrische relatie, waar de ene afhankelijk is van de ander.
• deskundigheid: goed gebruik kunnen maken van zelfonthulling, feedback, respect,…

Ethische theorieën zijn dus verschillende interpretaties van wat goed (samen)leven is.

Het is dus belangrijk om – ook voor moraal – vanuit meerdere perspectieven na te denken.

In dit punt gaan we verder in op een specifieke optie: de deugdethiek.

We zullen ons eigen leven moeten onderzoeken en als betekeniswezens kunnen we niet anders dan
de betekenis aan elkaar voorleggen. Hieruit krijg je inzicht in je eigen leven en zal je je want meer
thuis voelen in je eigen leven.

De interpretatie ervan is ook een ethische onderneming omdat zij ons meer thuis (Grieks: ètheios,
èthikos – het leger van een haas, maakt huis met gras door erin met eigen lichaam rond te draaien,

zo maken wij ons eigen leven.) brengt in de verschillende tradities en in onze eigen verscheidenheid.

Samen met het belang van de veelzijdigheid is het belangrijk om oog te hebben voor de eigen voorkeuren en beperkingen. Hier maken we een keuze voor de deugdethiek (ontwikkeld door
aristoteles, het is geen oplossingsgerichte ethiek)

Redenen voor een deugdethiek?

• Niet zozeer ‘wat moeten we doen’, maar wel: het belang van de houding(en) (= deugd) en
  het doorwerken van de houding in wat je waarneemt en je handelingen. Deugdzaam zijn is
  een houding
  Vb. Reactie op een vriend(in), collega – vloeit voort uit een houding
• Niet zozeer het ‘oplossen’ van acute problemen, maar wel: de lange en geleidelijke weg
  (voorkomen) (karakter-vorming/’kras’) preventief.
• Niet middelmatig, maar wel gericht op de optimale houding of het midden (cf. Aristoteles)
  Vb. weglopen van uitdagingen – roekeloos zijn: dapperheid
  Vb. over prikkelbaar zijn – onverschillig zijn: draagkracht, tolerantie
• Niet zozeer ‘leven als overleven’, maar wel: ‘gerichtheid op perfectie’ - niet ‘overmoedig’,
  maar wel: bescheiden, perspectief van groei
• Dat midden is relatief (niet gelijk aan relativisme) en het belang van het voorbeeld
• Het besef dat mensen in moreel opzicht verschillend zijn
• Het sluit aan bij het interpretatief en pluralistisch karakter van een hermeneutische ethiek.
  Elke situatie appeleert aan andere deugden!
  

Ethiek bestata dus uit het stellen van vragen, maar kan ethiek ook antwoord(en) geven?
Ethiek is beter te begrijpen als hermeneutiek van de morele ervaring.
Kenmerken van een hermeneutische ethiek

• De morele werkelijkheid en ervaring waaruit de ethiek vertrekt is interpretatie!
• Bv: liefde is interpretatie, er zal wel iets wetenschappelijk bewezen worden in de hersenen, maar we zullen het niet eerst onderzoeken voordat we zeggen dat we verliefd zijn.
• Alles wat ons aanspreekt stelt ons voor de vraag, wat het precies te zeggen heeft, en wat we ermee moeten Vb. - het verhaal van de boze wolf
• Het vertrekpunt vormt de interpretatie van de morele ervaring
• Vb. – situatie van zelfdoding of Navid Sharifi terug naar Afghanistan
• Ethische theorieën zijn verschillende interpretaties van de morele ervaring Elke theorie kan dus begrepen worden als een mogelijk antwoord op een vraag:
• Utilitarisme: Welke handeling belooft het meeste nut?
• Contractualisme: Welke regels moeten we afspreken?
• Kantiaanse ethiek: Mogen we dit wel doen of wat is onze plicht (deontologie)?
• Deugdethiek: Hoe komen we als mens(en) tot bloei of geluk?
• De hermeneutische ethiek is niet gericht op een terugdringen van de veelheid maar op het verzamelen van de veelheid (om zo zichzelf beter te leren kennen).
• We moeten zoveel mogelijk ideeën verzamelen en verwoorden. Wie verschillende ethische theorieën beter verstaat leert zichzelf beter te verstaan.

DUS:

De hermeneutische ethiek geeft geen universaliteit van eenduidige voorschriften, maar die van het gesprek tussen die voortdurende pogingen om te verstaan.
Dat gesprek vindt plaats binnen een traditie maar ook tussen verschillende tradities.

Van ‘overleven’ naar ‘leven’: als het overleven min of meer verzekerd is, ontstaat de vraag hoe we juist moeten leven. “Het niet onderzochte leven is geen leven voor de mens” (Socrates)

Het verkennen van ‘leven is een kunst’ (zegt van Tongeren). Je hebt meer nodig da filosofie, ook een kritische blik naar het eigen leven toe. Ethiek is een zelfonderzoek. Ethiek gaat niet over feiten, maar over (morele aspecten van) betekenis (duidelijk te onderscheiden van wetenschap). We interpreteren wat we doen als goed, juist zinvol,…

De mens is een wezen van betekenis <-> De mensen zijn betekeniswezens, mensen zijn op elkaar aangewezen om te bestaan en te verstaan, we gaan in gesprek met elkaar(we zijn geen dieren, verschil zit in de betekenis)

Goed leven vraagt consensus en ook dissensus.

Ethiek bestaat in het stellen van de vraag: Hoe kunnen we goed leven? Deze vraag is dus heel belangrijk, belangrijker dan de antwoorden. Maar we moeten wel bereid zijn te zoeken naar antwoorden.

Intergenerationele verbondenheid

Sterker herkenbaar in migratiegezinnen. Er zijn veel communicatieproblemen (werk, school,..) door het verschil in samenlevingsmodel. Verschilt ook van cultuurtype. Pinto spreekt over de F en G cultuur.

F = gericht op tradities, zullen eerder terugvallen op de grootfamilie
G = individualisme en zelfgekozen relaties zijn belangrijker dan familie.

Huybrechts maakt een onderscheidt in persoonsgerichte en groepsgerichte culturen.

In de groepsgericht onderscheidt ze: -kerngezin krijgt voorrang op grootgezin

- grootgezin krijgt voorrang op kerngezin

Nagy ziet intergenerationele verbondenheid als een universeel gegeven, maar het wordt gewoon anders ingevuld in verschillende culturen. Bv loyaliteit, eergevoel (onzichtbare loyaliteit)

Legaat, legaatconflict en meerzijdige partijdigheid

Met de term legaat (legacy) wordt de ethische verplichting omschreven om met het erfgoed datgene te doen wat een bijdrage levert aan de kwaliteit van het bestaan van volgende generaties.

Voorbeeld: Een dochter die in haar jeugd ernstig onder het alcoholisme van haar moeder heeft geleden, werkt nu als hulpverlener in de verslavingszorg

Een legaatconflict verwijst naar de situatie van verdeelde legaten

Voorbeelden: mogelijke botsing in visie op het kind tussen ouders en samenleving/Lena Meerzijdige gerichte partijdigheid: men is wisselend partijdig met alle leden van de context. Wordt afgewogen op grond van omstandigheden.

Loyaliteit en loyaliteitsconflict

Soms is er een botsing tussen verticale loyaliteiten binnen een horizontale relatie. Bv wanneer ouders scheiden door verschil in opvoeden, waarden,…

Het probleem ontstaat als het kind wil voldoen aan de verwachtingen van beide ouders, loyaal zijn aan beide. Dit conflict kan vermeden worden door in dialoog te gaan en te zorgen voor wederzijdse erkenning.

Loyaliteit en legaat in een religieus perspectief

Dit is een vorm van verticale loyaliteit, ouders willen dat kinderen dezelfde cultuur handhaven als hen. Ook de geloofgemeenschap wil dit. Afvalligheid van het geloof wordt vaak bestraft met uitsluiting.

Genogram = Een instrument om te kijken op een zo volledig mogelijke manier naar relaties over generaties heen. Een grafische weergave van desamenstelling van famies over 3 generaties heen. Socio—genogram of ecogram = belangrijke vrienden, leermeesters of andere personen die een belangrijke invloed hebben gehad worden ook vermeld.

Spiritueel genogram = een genogram waarom moet de religieuze en levensbeschouwelijke beleving binnen de familie weergeeft en hoe die invloed hebben. Hierdoor kan je je eigen religieuze geschiedenis verdiepen, je persoonlijke godsdienstigheid en he verbondenheid met je familie verkennen en erkennen en het kan nieuwe perspectieven openen.

Eerste stap: Het verzamelen van informatie aan de hand van een genorgram

Elk genogram is uniek. De betekenis van symbolen zet je in een legende en werk op een A3 blad.

Eerst familiale info opzoeken en dan begin je een stamboom samen te stellen en voeg symbolen toe:

• Symbolen voor het ‘ik’ -> dubbel vierkantje of cirkeltje (man-vrouw) ofwel een symbool met ‘ik’ erin
• Symbolen voor het aangeven van persoonsgegevens, de huidige leeftijd in de cirkel. Man: vierkant, vrouw: bol, geboorte en sterftejaar, bij een geestelijke een kruis erin
• Symbolen en codes voor het aangeven van afstamming, chronologische leeftijd van links naar rechts, kind met handicap (lijn onder de symbool). Zie pg 30
• Symbolen en codes voor het aangeven van samenlevingsvormen en mogelijke breuken. samenlevende leden omlijnd, // bij persoon die weg is, huwelijk: vaste lijn, samenwonend: stippelijn, niet samenwonend, wel relatie: kantellijn.
• Symbolen en codes voor het aangeven van de kwaliteit van partnerrelaties: dubbelde lijn: positief, enkele lijn: gewoon, punt streep lijn : afstandelijk, kartellijn: negatief, onderbroken: verbreking.
• Symbolen en codes voor aangeven van kwaliteit van relaties: drievoudige lijn: intensief positief, enkele lijn: positief, punt streep: afstandelijk, kartel: negatief, drievoudige kartelijn: intensief negatief, onderbroken: verbreking
• Symbolen en codes voor het aangeven van levensbeschouwelijke, religieuze en godsdienstige identiteit en betrokkenheid: onderscheid in kleuren, PKG-schaal, vermelden van scharniermomenten.