Religie veronderstelt een bepaalde gevoeligheid (sensibiliteit) voor zin. Een gevoeligheid voor ‘meer’ en voor ‘diepte’.
Religie is een plus-lezing van de werkelijkheid (geloven is er meer in zien) (wetenschap is eenminlezing)
Maar de rede speelt wel mee, religie raakt heel de mens (dus ook zijn redelijkheid)
De religie ontstaat aan de ‘disclosure’ en is gericht op de gehele mens. Maar de gelovige kan niet na laten te denken. Hij mag dat ook niet.
De rede denkt vanuit het onderscheid tussen waar en vals, waarbij waar overeenkomt met ‘echt gebeurd’ of ‘redelijk te verantwoorden’
Mythen en religieuze verhalen kunnen wel waar zijn, ook al zijn ze niet echt gebeurd. Religieuze verhalen hebben niet als bedoeling weer te geven wat echt gebeurd is, maar willen laten zien wie God is.
De vraag naar de waarheid in religieuze verhalen verondersteld een constant gevecht met God. Religie heeft niet te maken met de feiten (wat is) maar met de waardering van de feiten (zin) Het hangt in grote mate af van de manier waarop hij zij eigen bestaan en het geheel van de werkelijkheid kan, mag en wil beleven
Elke Godsdienst leeft van verhalen. Ze geven geen beschrijving van God, maar toch openbaren ze iets over God. Deze verhalen zijn geen gewoon beschrijvende verhalen, ze zijn niet descriptief. Ze willen iets onthullen. Ramsey noemde deze verhalen disclosure-verhalen.
Religieuze verhalen vetrekken vanuit modelsituaties om dan via een bepaalde wending (qualifier) in het verhaal een onthulling (disclosure) op te roepen, hierop zal je frank dan vallen (the penny drops) en zal je een antwoord kunnen ontwikkelen.
Religieuze taal is dus niet empirisch-beschrijven, maar onthullend en getuigend, Deze taal geeft een richting aan. De religieuze mens ziet niet iets anders, hij ziet hetzelfde anders (onthullend). De religieuze taal staat niet los van de ervaring.
Disclosure verhalen roepen niet alleen die andere dimensie op maar wijzen ook een richting aan waarin die moet worden opgevat (getuigend). Elke godsdienst leeft vanuit een eigen ‘disclosure’.
Taal kan op verschillende manieren functioneren (Jezus staat op uit zijn graf is niet hetzelfde als
Jezus staat op uit zijn stoel)
Het onderscheidt in woorden -> taalspelen/ Meaning is use ‘waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen’
Taal is volgens Wittgenstein de afbeelding van de werkelijkheid-> picture theory/ Meaning is verification
Taal zonder context is niet altijd helder, het heeft een context nodig om begrepen te worden. Taal functioneert op veel verschillende manieren. (omstandigheden, resultaten)
Taal sluit aan bij ervaringen van mensen
Woorden roepen een ervaringsdiepte op (evocatief) bij de persoon die ze uitspreekt. (bv een 18 jarige zegt liefje tegen zijn nieuwe vriendin, 60 jarige zegt op zijn jubileum liefje tegen vrouw)
Ramsey spreekt van integrator woorden, hoe verder wij kwalificeren, hoe rijker het woord wordt.
Lijden van een zinloos leven is de ziekte van deze tijd (Frankl)
Dit zorgt voor een gevoel van leegte bij vele mensen. Filosofen en sociologen spreken over het verdwijnen van het hemels baldakijn. Het traditionele geloof geraakt ontdaan van zijn magie. De hedendaagse mens heeft zich losgemaakt van de grote verhalen uit de traditie. De mens ontwikkeld een visie en omgang met de werkelijkheid die op beheersing is gericht, maar hierdoor kan de mens zich niet meer oriënteren. Ze ondervinden betekenisverlies.
1 van de oorzaken is de verschraling van de taal. Via taal wordt betekenis gegeven aan handelingen en ervaringen.
Wittgenstein zegt ‘ De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld’
Vormen van ontwikkeling
Het is eigen aan levende wezens . De ontwikkeling werd vanuit verschillende invalshoeken bekeken:
We gaan dieper in op de morele ontwikkeling van Kohlberg.
Morele ontwikkeling
Er zijn verschillende dilemma’s waarover je moreel moet oordelen. Ook jongere kinderen beginnen moreel te redeneren. Kohlberg schetst de evolutie in waarom mensen zo handelen en niet anders.
Er zijn 6 fasen die we groeperen op 3 niveaus. Voor de eerste fasen kan het kind geen antwoord geven en handelt die willekeurig
Religieuze ontwikkeling
De mens vraagt zich steeds af naar de zin van zijn bestaan. Dit typeert het mens zijn. We bezitten een vermogen dat ons tot religieuze omgang met de werkelijkheid kan brengen, daartoe uitgedaagd door vragen die ons door diezelfde werkelijkheid worden gesteld. Wij verlenen de werkelijkheid zin.
Dit heet een religieuze dieptestructuur. Deze dieptestructuur kan verschillende vormen aannemen: ofwel onbewust, of zeer sterk ontwikkeld.
Religieuze ontwikkeling wordt beïnvloed door de interactie tussen wat als mogelijkheden aanwezig is in de mens , zijn manier van omgaan hiermee en de wisselwerking met anderen. Ook fundamentele levensgebeurtenissen kunnen hierop een invloed uitoefenen.
James Fowler – ‘Faith development’
Faith = zingeving en levenshouding. Hoe je in het leven staat met jouw waarden normen en overtuigingen. Het is een hele reeks interacties met zichzelf, de wereld en anderen. Het ontstaat uit een ontwikkelingsproces.
Fritz Oser
Hij heeft aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van de algemene beoordeling van religiositeit
Hij beschreef het religieuze (wat je overstijgt) als datgene wat boven of onder de alledaagse werkelijkheid en de perceptie is. het maakt mogelijk door te gaan met het leven.
Religious construction = De manier waarop de mensen een verbinding leggen tussen de werkelijkheid en wat die werkelijkheid te boven gaat
De ervaring van het religieuze geeft richting aan het leven van de mens… - ‘das Letzgültige, ‘the
Ultimate’, ‘de laatste geldige’ of ‘God’ Ontwikkeling = Transformaties in de manier waarop de relatie met God worden gedefinieerd
Hij gelooft niet dat de mens een religieus orgaan bezit die zich spontaan ontwikkeld. Mens heeft wel capaciteit tot religie, maar zonder opvoeding wordt deze capaciteit niet uitgebouwd. Hij wil een religieuze opvoeding met als doel : religieuze autonomie.( = existentiële vragen van het bestaan onder ogen zien en hierin een oriëntatie vinden)
Overdracht van geloofskennis brengt nog niet tot religieuze volwassenheid, Informatie wordt opgeslagen en ingepast in een religieuze oordeelstructuur
Hij en Gmünder onderscheiden 6 fasen in de ontwikkeling van het leggen van de relatie tussen de werkelijkheid zoals die zich voordoet en de andere werkelijkheid.
Gordon Allport: onderscheid tussen intrinsieke (om het geloof zelf – niet onverdraagzaam) en extrinsieke gelovigen (geloven om niet religieuze motieven – talrijker - onverdraagzamer).
Aandacht verschuift naar hoe mensen met geloof en geloofsinhouden omgaan.
Wulff - Hutsebaut: ontwikkelde een post-kritische geloofsschaal (PKG) hierdoor krijgen we zicht van hoe mensen met geloof omgaan. Omgaan met de religieuze werkelijkheid wordt bepaald door twee loodrecht op elkaar staande assen,
NB. Dit model is een typologie… niemand is een zuiver type…
Orthodoxie = de letterlijke gelovigen, willen het geloof onderstrepen en beschermen, ze lopen het risico het geloof op een rigide manier te beleven en zelfs onverdraagzaamheid en in extreme gevallen fundamentalistisch te worden in opvattingen.
Externe kritiek = de letterlijk ongelovigen, ze worden even letterlijk gelezen, maar meteen afgewezen. Ze willen bewijzen dat het vals is. ze geloven niet in symbolische vormen.
Relativisme = de ongelovige, symbolische houding. Ze geloven niet in een werkelijkheid buiten de mens. Ze beseffen dat alles dat over God, de mens en de wereld gezegd wordt interpretaties zijn. ‘iedereen gelooft wat die wil, als men elkaar maar respecteerd.’
Inleiding
Verhaal Jacob in het gevecht met de Engel en God
Over de verhouding tussen mens, wereld en God kan gesproken worden met metaforen uit de godsdienst, omgaan met mensen en God verloopt niet rimpelloos, maar kan ook heel verrijkend zijn voor je eigen identiteit. niet de kennis van God, maar de relatie met de transcendente dimensie van het leven - die we God mogen noemen - staat centraal
Els mens heb je God en de (mede)mens niet in je broekzak… en leef je in relatie met God, mensen, jezelf…, God laat zich niet zo maar (in)pakken. Hij is te ontdekken in het leven, in het omgaan met andere mensen… -> hermeneutiek = de uitleg en vertaling van berichten die door de goden aan mensen werden gegeven
Houdingen worden gestuwd door het beeld mensen hebben over God; deze ontwikkelingen worden soms beschouwd als een teloorgang van de authentieke religiositeit.
De Bijbel is 1 groot gevecht met God en vooral met namen en beelden van God Gauchet zei ‘La religion de la sortie de la religion’. Het is niet alleen een religie van de uittocht, laar een religie van de uittocht uit de religie. Het is een cultuur die geen God meer nodig lijkt te hebben, maar die zelf helemaal is gegroeid uit een cultuur die van God was doordrongen. Christendom is de godsdienst van de interpretaties. We kennen God enkel door bemiddelingen. (bv jezus, Mozes,…) Een gesloten christendom gaat in tegen de kern van het christendom
‘Met woorden heb je nog geen vrijheid’
Door Sens kritiek is er een verschuiving in de visie.
1. Aandacht voor de kwaliteit van het leven
RAWLS:
Ten eerste is het werken met capabilities onvermijdelijk cultuurgebonden en dus is de theorie van Rawls niet langer universeel toepasbaar…
SEN:
Terecht oordeelt Rawls dat er heel weinig capabilities zijn die in alle samenlevingen op dezelfde wijze gewaardeerd worden (toegang tot onderwijs is niet opgenomen)
Maar dat neemt niet weg dat Sen een absolute kern van basismogelijkheden behoudt
NUSSBAUM:
Aandacht voor kwaliteit van leven.
Ook sociale vaardigheden zijn universeel, alle dimensies moeten aanwezig zijn om te kunnen spreken van een volwaardig menselijk leven.
Het goede leven is geen ‘toestand’ maar een ‘activiteit’, een manier van functioneren. Om goed te functioneren zijn bepaalde capaciteiten of vaardigheden essentieel. Een aantal ‘capabilities’ verwijzen naar de basisbehoeften
Ze is de enige die de discussie over vrijheid verschuift, van de puur materiële herverdeling naar de vraag naar menselijke waardigheid (equality of welfare).
Aandacht ook voor een groepsgebonden drempelbenadering
RAWLS: tweede argument tegen de capabilities-benadering -> compleet onwerkbaar,
Als de overheid naast de verdeling van de primaire goederen ook nog rekening moet houden met de manier waarop ze individueel gebruikt worden, dan is het beginsel van ‘gelijkheid van middelen’ onwerkbaar.
Ze pleit voor een soort drempelbenadering wat de capabilities betreft. Het gaat erom dat hele bevolkingsgroepen in staat worden gesteld voldoende capabilities te ontwikkelen. Groepsgebonden verschillen worden aangepakt, persoongebonden verschillen zijn minder van belang.
Voordeel:
Sens aandacht voor de reële keuzemogelijkheden of capabilities Volgens de Brits-Indische econoom Amartya Sen is het niet voldoende te kijken naar de ‘primaire goederen’, je moet ook oog hebben voor de reële mogelijkheden om er gebruik van te maken. Met mogelijkheden bedoelt hij dus een soort vrijheid om diverse levensstijlen te voeren. Als de keuze door armoede of door culturele vormen van onderdrukking bepaald wordt, kunnen we spreken van een inbreuk op de capabilities van de betrokken persoon. Dan kunnen ze wel alle middelen hebben om gelijk te zijn met andere, maar door culturele verschillen gebruiken ze die kansen niet.
(bv een persoon die ziek is en geen geld heeft om medische behandelingen te krijgen, zal niet meteen sterven, maar zal de vrijheid missen om dingen te doen voor zichzelf en anderen)
Hij levert vooral kritiek op universalistische pretenties. Volgens Walzer is dit onmogelijk: elke handelingssfeer heeft zijn eigen finaliteit en dus zijn eigen rechtvaardigheidsnormen. Intieme en professionele handelingssfeer is helemaal anders, we behandelen de ander niet slecht, gewoon anders.
1. Het blokkeren van de uitwisseling of ‘complexe gelijkheid’
Die stelling roept op z’n minst twee vragen op:
CONCLUSIE 1
Dat betekent dus dat er niet alleen pragmatische bezwaren zijn tegen de notie van complexe gelijkheid, maar ook dat die notie fundamenteel niet-realiseerbaar is
CONCLUSIE 2
Maatschappelijke gelijkheid/rechtvaardigheid bekomen we dus niet door ‘verzwakking’, maar veeleer via een ‘radicalisering’…handelingsgebieden.
2 visies op rechtvaardigheid
Wat versta je onder gelijkheid? Twee uiteenlopende visies…
Visie 1: Is het voldoende dat het veld er voor alle spelers gelijk bij ligt? Gelijke middelen
OF
visie 2: Hebben we de plicht om de zwakste(n) bij te staan, zodat zij in staat worden gesteld om op een volwaardige wijze deel te nemen?
