Item gefilterd op datum: mei 2014

1. situering

• Zwerft rond in Athene
• Laat geen geschriften na
• Stelt mensen vragen over verschillende onderwerpen
• Elk antwoord is aanleiding tot het stellen van nieuwe vragen
• Iedereen haatte Socrates door zijn lastige vragen
• Aangeklaagd :
• Goddeloosheid
• Slechte invloed op de jeugd ter door veroordeeld -> gifbeker
• Misprijzen van de wetten
• Socrates verschuift ( zoals de Sofisten ) de aandacht van de filosofie naar de mens zelf.
• De ethische problemen en gestaagd leven stond op de eerste plaats. Via concrete
• vragen wil hij tot algemene principes komen rond het handelen van de mens.
• Intellectueel inzicht zou zorgen voor een geslaagd en gelukkig leven.

2. Methode : het socratisch gesprek

• Socrates wil zijn gesprekspartner in 2 momenten tot zichzelf laten komen :
• 1ste moment : de ironie ( elenktiek )
• Socartes stelt ingewikkelde vragen en gaat steeds dieper in op gegeven
  antwoorden die elkaar tegenspreken. Hij besluit “ken u zelf”.
• 2de moment : het opbouwend moment ( maieutiek )
• Moment van geestelijke bevalling
• Mens wordt aangezet om naar de waarheid opzoek te gaan

3. Socrates en het menselijk geweten ( daimonoin )

• Menselijke ziel heeft morele waarde
• Geweten wordt wakker geschud
• Mens moet zoektocht naar absolute waarheid benaderen
• Zoeken is dagelijkse opdracht

4. Een intellectuele ethiek

• De mens staat centraal
• “kennis leidt to deugd”
• Verkeerd handelen = intellectuele fout
• Socrates brengt grenzen van het menselijke kennen aan

5. Politieke filosofie

• Politieke leiders moeten ook moreel ontwikkelde figuren zijn

• Sofisten / wijze mannen trokken rond
• Sofisten werden geconfronteerd met de wisselende posities van de
  natuurfilosofen
• Protagos & Gorgias -> belangrijkste Sofisten
• Absolute waarheid bestaat niet
• Dwarsliggers in het Europese denken
• Prediken van intellectueel en moreel relativisme en subjectivisme : de mens
  is een maatstaf van alle dingen
• Kennis is subjectief
• Kennis is relatief
• Sofisten zijn meesters in de kunst van het woord
• Debat
• Kunst om te overtuigen = retoriek
• Overtuigingskracht leidt tot macht en recht om macht uit te oefenen

De volgende filosofen proberen opnieuw te zoeken naar “de echte waarheid”. De dissidente visie verdween.

Eerste filosofen = pre-socratici = natuurfilosofen

• Natuur werd gedemythologiseerd
• Zoeken naar oerstof of ordenende principes

1ste denkpiste : aan de basis van de hele werkelijkheid ligt een fysische oerstof

Thales van Milete ( ca. 600 voor Chr.)

• Zoekt eenheid achter veelheid -> waar komt de natuur vandaan?
• Oerstof = water

Anaximenes van Milete ( ca. 550 voor Chr. )

• Oerstof = lucht

Atomosisten ( vb. Democrius ) (ca. 460 – 370 voor Chr. )

• De wereld is een samenspel van stoffelijke lichamen die opgebouwd zijn uit atomen ( onscheidbare deeltjes )
• Eerste materialistische denkers -> stoffelijke basis is de hele werkelijkheid

2de denkpiste : aan de basis van de hele werkelijkheid ligt een mathematisch of wettig oerprincipe

Heraclitus van Efese ( ca. 500 voor Chr. )

• Werkelijkheid is proces van verandering, van “eeuwig worden”
• Dialectisch proces : voortgang gebeurd door overgang tussen tegengestelden
• Onzichtbare logos : inwendig principe van evenwicht
• Persoonlijke ethiek
• Natuurwet = zoeken naar wetmatigheden binnen de veranderende natuur

Parmenides van Elea ( ca. 500 voor Chr. )

• De werkelijkheid is een vanzelfsprekende, logische waarheid
• Het “zijn” is onverwoestbaar, ondeelbaar en eeuwig
• Doet aan meta-fysica -> “het denken”

Elke beweging is onmogelijk

• grote filosofische problemen
• ontstaan van 2 filosofische stromingen :

1. rationalisme :

Kennis door rationeel denken. Bv. parachutemoord

2. empirisme :

Kennis door empire, via waarnemingen met 5 zintuigen vb. ik heb jou zien stelen

BESLUIT : De eerste filosofen zijn pre-socartisci of natuurfilosofen, en zijn erin geslaagd de mythologie te ontkrachten. Ze zoeken nieuwe rationele verklaringen voor het ontstaan van de natuur. Hun kennis is onsamenhangend en verwarrend.

• Filosofie brengt rationeel verantwoorde uiteenzettingen
• Dialoog ( redenering wordt opgebouwd met pro’s en contra’s )
• Individueel bewustzijn
• Mens beheert mee het gebeuren
• Filosoof maakt de mens bewust en kritisch. Maar de mens wordt ook weggerukt uit de geborgenheid van de mythe. Mens blijft zoekend, vragend en onzeker achter

= Tijdsperk voor het filosofisch denken, werd bekend door schrijvers en dichters vb. Sophocles en Euripides

• Mythe verteld een verhaal, gewijde geschiedenis
• Oorsprongverhaal moet verklaring geven voor het ontstaan van mensen, dieren, leven, dood en natuurfenomenen
• Mythe wordt gezien als een ware geschiedenis
• Grijpt terug naar Goddelijke oorsprong
• Mythe biedt totaalzicht in werkelijkheid
• Mens krijgt totaalbeeld en begrijpt de werkelijkheid

=> door de mythe verstond de mens zijn oorsprong en plaats in de wereld. Het bracht een gevoel van veiligheid.

• Filosofie werd uitgevonden in Griekenland rond de 6de eeuw voor Chr.

= via rationeel denken waarheid vinden over mens en wereld

• Soms vindt de leerling het voldoende om de mening van zijn leermeester aan te vullen
• Waarheid word verwoest -> met scherven nieuwe waarheid gebouwd
• Dissidenten : afzien van zoektocht naar waarheid

= virtueel uittekenen van de waarheid; oplossen van alle vragen rond mens en wereld

• Verbonden met zoektocht naar geluk
• Metafysica bepaalde de ethiek

• Griekenland was heel welvaren -> verschillende handelscontacten -> opwekken nieuwsgierigheid en verwondering ( moeder v/d filosofie )
• Er was tijd vrij voor opvoeding, cultuur en wetenschap
• Democratie voor volwassen mannen -> trainen in argumenteren

De filosoof is vriend van de wijsheid en zoeker naar de waarheid !

• Zoeken op rationele manier
• Als mens gesitueerd in tijd en ruimte
• Bevooroordeeld door omgeving en cultuur
• Waarheid = deelwaarheid

• Westers denken gaat 2500 jaar terug in de geschiedenis -> klassieke Griekenland en Klein-Azië
• 1ste filosofen niet te onderscheiden van dichters, schrijvers en wetenschappers

Vragen over :

• Kosmologie : heelal
• Politiek : organisatie van de samenleving
• Kennisleer : waarheid en kennis antw. = rationeel karakter
• Moraal : goed en kwaad
• Logica : juiste denken