 Vrouwen stonden onder mannelijk voogdij van hun vader of echtgenoot:

• ze konden niet zelfstandig in rechte optreden
• niet zelfstandig hun eigendom beheren (uitzondering: weduwen)
• geen eden zweren
• waren formeel uitgesloten van politieke participatie
• geen publieke ambten uitoefenen zoals schepen of rechter
• mochten niet in het openbaar het woord nemen

 in praktijk waren de situaties heel erg uiteenlopend:

• Noordwest-Europa: vrouwen konden op eervolle wijze
  • economische activiteiten buitenshuis verrichten
  • actief deelnemen aan sociale en culturele activiteiten
  • waren relatief hoog geletterd

 anderzijds moest Anna Bijns, Antwerps dichteres, haar auteurschap constant verantwoorden

 in het mediterrane gebied was de vrijheid van vrouwen aanzienlijk beperkter

 adellijke vrouwen

• belang van de familie en de dynastie primeerde altijd
  • meisjes werden erg jong uitgehuwelijkt om politieke allianties te smeden en voor mannelijke opvolgers te zorgen
  • Renaissance ‘marginaliseerde’ de vrouwen nog meer
• anderzijds konden zij ook heel grote politieke macht verwerven
  • Franse politiek werd in 16^e en 17^e E ,ondanks Salische Wet, beheerst door vrouwelijke regentes

 koningin-moeders Cathérine de Medici, Marie de Medici en Anne van Oostenrijk

• in andere landen konden vrouwen wel de troon bestijgen

 18^e E: Catharina de Grote in Rusland

 16^e E: Mary Tudor en Elisabeth Tudor in Engeland

 troonbestijgingen door vrouwen was echter allerminst evident vanuit de patriarchale visie van die tijd :

• Schots calvinist Knox reageerde fel met zijn The first Blast of the Trumpet against the Monstruous Regiment of Women - 1558

 Middeleeuwse christelijke denkers

• celibaat en kuisheid als hoogste goed
• huwelijk als noodzakelijk kwaad voor voortplanting
• bescherming vd vrije partnerkeuze om machtspositie van families en clans te breken

 protestantse hervormers

• verwerpen vh kloosterleven en het celibaat
• idealiseren vh huwelijk en de affectieve waarde ervan

+ maatschappelijk belang:

• ouderlijke toestemming
• publieke karakter vd huwelijksinzegening
• patriarchaal karakter vh gezin: mannelijk gezinshoofd = verantwoordelijk voor de moraliteit vd gezinsleden

 moeten onvoorwaardelijk gehoorzamen

• spirituele gelijkheid van man en vrouw
  • vrouwen en mannen uit alle sociale lagen moesten beschikken over basisgeletterdheid om zelf de Bijbel en catechismus te kunnen lezen

 Contrareformatorische Katholieke Kerk

• kloosterleven blijf volwaardig alternatief voor het huwelijk
• Concilie van Trente : religieuze vrouwen dienden in gesloten kloostergemeenschappen te leven met minimaal contact met de buitenwereld (= enclosurebeweging )
  • vrouwenkloosters moesten zo bakens van spiritualiteit en moraliteit worden
  • Ursulinen: aanvankelijk zeer grote autonomie, moesten echter ook buigen voor Rome (bleven maatschappelijke rol spelen met hun kostscholen voor adellijke meisjes)
  • Teresa van Avila: orde van karmelietessen volgens contrareformatorisch patroon : nadruk op armoede-ideaal (heilig verklaard kort na haar dood)
  • Mary Ward: hevig gedwarsboomd door Rome bij haar te onafhankelijke poging om een actieve vrouwenorde naar vb vd jezuïeten op te richten

 verschillende visies op het vrouw-zijn

• vrouw als mismaakte man : naar Aristoteles
  • vrouw is seksueel onverzadigbaar
  • minimale rol in conceptie
• vrouw als biologisch en seksueel verschillend wezen
  • onderlinge gelijkheid man-vrouw werd zelden bepleit in VMT
• biologische realiteit van vrouw zijn en de gevolgen op sociaal vlak
  • zwangerschap en bevalling: kraambedsterfte van 1% per geboorte
  • kraamvrouwen konden pas na enkele weken en een zuiveringsritueel terug deelnemen aan het openbare leven
  • zogende moeders waren beperkt in hun economische activiteiten

 Vrouwenarbeid

• niet-elitaire vrouwen uit VMT waren evengoed economisch actief als mannen:

 ideaal van de huisvrouw bestond nog niet

• huishouden was op zichzelf staand economische eenheid, geleid door mannelijk hoofd maar waarin arbeid van echtgenotes, kinderen, meiden, .. essentieel was
• vrouwen werkten mee in het ambachtsatelier; hielden een winkel of herberg, trokken naar de markt, bewerkten het land of sponnen om het gezinsinkomen aan te vullen
• vrouwen werkten vaak voor hun huwelijk als dienstmeisjes
• een vrouw kon als weduwe tijdelijk of zelfs permanent het familiebedrijf overnemen
• echter; vrouwenarbeid genoot een lage status, werd slecht of niet betaald en was meestal slechts tijdelijk van aard
• toenemende nadruk op scholing en de professionalisering hadden een nefaste invloed op de status van vrouwenarbeid
  • nieuwe professionelen waren universitair geschoold, vrouwen hadden hier echter per definitie geen toegang toe
• in 16^E en 17^EE veranderde ook de houding tov vrouwenarbeid bij de ambachten
  • niet langer toegang tot het meesterschap
  • Duitsland; vrouwen worden geweerd uit de ateliers
  • Nieuwe, agressief misogyne, erecode
  • 18^E e: als reactie worden exclusief vrouwelijke ambachtsgilden opgericht (vb naaisters)

 Eer en gender waren onlosmakelijk verbonden

• Vrouwelijke eer
  • bijna synoniem voor seksuele eer
• Mannelijke eer
  • Veel complexer
  • eigen seksueel gedrag werd niet aangerekend
  • zwakke plek: seksuele eer vd echtgenote
  • ook betrekking op gezag als gezinshoofd, zijn kredietwaardigheid en professionele vaardigheden
  • status als lid van de gemeenschap