• Middellands Zeegebied: 1620/30 reeds keerpunt ó Atlantische landen & N pas rond 1650
• 1650/60= zilveraanvoer uit Mexico/Peru verzwakt + groot zilververlies aan Verre/Mid.-Oosten door grote vraag naar exotische luxegoederen bij hogere klassen v. voorspoedige gebieden
• 2^de helft 17^de + 1^ste decennia 18^de eeuw (~ periode 1320-1460) à laagconjunctuur, crisis
• deflatie, devaluatie, zilverafvloeiing naar het Oosten
• compensatie door nieuwe geldvormen: bankbiljetten (ander papieren geld al in ME) of waar dat er niet was, extra aandacht voor kwaliteit v.d. muntslag (vb.: Frankrijk)

a. nieuwe zilvermijnen van Potosí in Peru & Zacatecas in N-Mexico à zilverregen vanaf 1550

b. na 1550 +hele 17^de eeuw domineert zilver opnieuw in internationaal betalingsverkeer

c. verband spectaculaire toevoer v. zilver & scherpe prijsstijgingen in 16^de eeuw

• kritiek: in sommige landen was de prijsstijging reeds voordien aan de gang, terwijl ze elders nogal traag stegen in periodes van snel toenemende zilverimport
• volgens sommigen fictief en enkel aan de grote 16^de eeuwse devaluaties toe te schrijven
• koopkracht ↓ (meer geld nodig om hetzelfde te kopen)

theorie afgewezen! Tempo prijsstijgingen & devaluaties lopen te sterk uiteen voor de meeste landen+ ook in landen met stabiele munt zijn er prijsstijgingen

zilverregen en devaluaties speelden zeker een rol, maar ook belangrijk was de toegenomen spanning tussen bevolkingsgroei & beschikbare bestaansmiddelen!!! à door bevolkingsgroei tekort aan agrarische producten: = prijsstijgingen

• ±1640: einde muntschaarste à uitbreiding zilvermuntcirculatie door Ag in
• Tirol/Boh./Saksen/Sp.
• 1460-1510 relatieve overvloed van zilver t.o.v. goud à koersen zilvermunten ↓
• goud door overheid ondergewaardeed zodat het uit de omloop verdween (Wet v. Gresham[1])

1500-1510: einde overwicht zilvermuntcirculatie à vanaf 1470 goud uit Afrika + vanaf 1503 uit Amerika à goud verovert plaats in internationaal betalingsverkeer

• ook kwaliteit muntslag verbeterde toen door betere ontginnings/zuiveringstechnieken
• zuiverder edelmetaal à streven naar meer uniformiteit in munttypes wordt merkbaar

• grenzen open om buitenlandse ondernemers & hooggekwalificeerde arbeiders massaal te lokken met gunstige voorwaarden
• oprichting staatsbedrijven + ondersteuning & aanmoediging privé-ondernemingen (via
• subsidies, rentevrije leningen, belastingvrijstelling, titels, pensioen, octrooi)
• stimuleren van manueel vervaardigde exportproducten van hoge kwaliteit + beschermen
• tegen buitenlandse concurrentie à strenge kwaliteitscontrole
• beste grondstoffen in eigen land houden + export van producten aangemoedigd
• korte termijn: positief effect op werkgelegenheid + nationaal inkomen
• lange termijn: eerder negatief effect
• versterking malaise Europese economie!
• protectionistisch klimaat werkt schaalverkleining in de hand, verzwakt concurrentiegeest, remt technologische vooruitgang af + ondermijnt efficiëntie v.d. industriële productie
• leidde dus NIET tot Industriële Revolutie (18^de e.) want men kiest de optie van arbeidsverfijning & arbeidskwaliteit, en zo die van technisch & technologisch immobilisme

ó Engelse plattelandsindustrie die opteert voor kwantitatief transformatieproces à I.R.