• Tractatus Logico – Philosophicus
• De Tractatus = moeilijk werk

- Opgebouwd uit compact geformuleerde, genummerde zinnen

- Onduidelijke formulering

- Men ziet niet duidelijk in op welke vragen zinnen willen antwoorden

- Problematiek begrijpen: kennis nemen van het werk van Frege en Russell

• Oordelen zijn opgebouwd uit atomaire oordelen

- Logische waarheden / tautologieën

= samengestelde oordelen die altijd waar zijn, wat ook de waarheidswaarde van de samenstellende delen moge zijn

• hun negaties = contradicties
• zeggen ons niets over de wereld, hun waarheidsgehalte staat a priori vast
• zijn in feite sinnlos: hebben geen empirische betekenis

- Oordelen (zinnen) met betekenis

= waarheidsfuncties waarvan de waarde wel afhangt van deze van hun samenstellende delen

• Zeggen iets over de wereld: heeft betekenis die waar of vals kan zijn
• Wat betekenis is, hangt af van de vraag onder welke omstandigheden we de zin waar noemen
• De verzameling van alle ware zinnen, is de natuurwetenschap
• Aangezien alle zinnen met betekenis opgebouwd zijn op atomaire zinnen, kan de waarheid van elke wetenschappelijke propositie onderzocht worden door na te gaan of de atomaire proposities waarin ze uiteenvalt al dan niet waar zijn

• Opbouw van een oordeel

- Elementaire zinnen = aaneenschakeling van namen die verwijzen naar dingen

- Zin die namen aaneenschakelt  in werkelijkheid zijn de dingen die met deze namen overeenkomen ook aaneengeschakeld

MET ANDERE WOORDEN:

- Atomaire zin = afbeelding (Bild) van een toestand (Sachverhalt)

- Atomaire zin = waar als hij de afbeelding is van een Sachverhalt

- Feit bestaat in het zich voordoen van 1 of meer Sachverhalte

- De wereld is de verzameling van de feiten

• Reeks interessante conclusies

1) Twee soorten oordelen:

- deze waarbij men uit de structuren zelf kan opmaken dat ze waar zijn; tautologieën (analytische zinnen)

- deze waarbij dit niet het geval is (synthetische zinnen)

1) Het onderzoeken van de betekenis en van de waarheid van oordelen berust in laatste instantie op een tonen, een wijzen: de betekenis van de namen in een atomaire zin kan slechts getoond worden; het zich voordoen van een Sachverhalt eveneens

2) Een combinatie van namen die niet naar een ding verwijzen, is een Scheinsatz; zulk een uitdrukking is onzinnig (unsinnig)

3) Aangezien alle Sachverhalte in een zin kunnen worden uitgedrukt zodra we namen voor de dingen vastgesteld hebben, alles wat gedacht kan worden (de toestanden) gezegd worden, en wat gezegd kan worden kan klaar gezegd worden.

Het doel van de filosofie is niet zinnen uit te spreken, maar de betekenis van zinnen te verhelderen

4) Daarentegen kan de relatie tussen de zinnen (resp. namen) en toestanden (resp. dingen) niet gezegd, maar alleen getoond worden.

In de traditionele metafysica’s poogde men zaken te zeggen die niet daar niet vatbaar voor zijn; ze vertellen dus onzin

5) Dat wat Wittgenstein de wereld noemt is dat waarover men klaar kan spreken. Er zijn wel zaken waarover men niet kan spreken, maar deze behoren niet tot de feitelijke, kenbare wereld: “Die Grenzen meiner Sprache bedeuten die Grenzen meiner Welt”. Het werk eindigt mat de opmerking dat het zelf ‘onzinnig’ is, en met de bekende “Wovon man nicht sprechen kan, daruber muss man schweigen”

• Invloed van Wittgenstein

- Legde origineel verband tussen wijsbegeerte en analyse van de taal

- Versterkte inzichten van Frege en Carnap: formele logica zou eindelijk wetenschappelijke wijsbegeerte mogelijk maken

- Radicale thesis dat metafysica van de vroegere filosofen niet eens vals is, maar gewoon zinledig (unsinnig)

- Bewering dat de verzameling van de atomaire feiten door de wetenschap bestudeerd wordt, wijsbegeerte moet niets doen behalve verheldering van betekenissen bevorderen

- Slechts 2 soorten oordelen (synthetische en analytische)

- Tautologieën zeggen niets over de wereld  1 van de dogma’s van het empirisme geworden !

• Wiener Kreis wijkt af van Wittgenstein

- Tegen Wittgensteins thesis dat men niet over de relatie tussen taal en wereld kan spreken

- Wittgenstein stelde geen algemeen betekeniscriterium op om betekenisvolle van zinledige oordelen te scheiden  leidde tot verkeerde interpretaties

DUS: men moet vragen aan de spreker naar welk ding zijn namen verwijzen, en als hij dit kan tonen is het in orden, kan hij dit niet, dan heeft hij niets gezegd

• Wittgenstein zal later zijn opvattingen herzien. Zijn wijsgerig werk uit zijn latere periode heeft aanleiding gegeven tot het ontstaan van een belangrijke taalfilosofische stroming in de twintigste eeuw
• men spreekt daarom over Wittgenstein I en Wittgenstein II : dezelfde persoon, twee verschillenden filosofieën

- Nieuwe visies in de logica en de wiskunde

- Vooruitgang in de methodologie van de wetenschappen

- Problemen gesteld door het ontstaan van de menswetenschappen

 aanleiding tot nieuwe kennistheorie en nieuwe vorm van filosoferen: logisch empirisme (= logisch positivisme = neopositivisme)

Inleiding

• Kenmerken

- NIET: filosofie van een individu die door enkele leerlingen wordt nagevolgd

- WEL: gezamelijke opvattingen van een betrekkelijk grote groep van wijsgeren en wetenschapsmensen, die samen een wijsgerig ideaal willen uitbouwen

- Snelle ontwikkeling

- Voortdurende herhaalde poging om de oorspronkelijke denkbeelden te verhelderen en aan kritiek te onderwerpen

• Wiener Kreis

= oorsprong van de beweging van het logisch empirisme

- Discussiegroep die ontstond omstreeks 1925 in Wenen op initiatief van Moritz Schlick

- Voornaamste deelnemers: * Rudolf Carnap (filosoof met fysische vorming)

* Otto Neurath (socioloog)

* Herbert Feigl (filosoof)

* Hans Hahn (wiskundige)

* Kurt Gödel (wiskundige)

- Berlijn: Ontstaan groep met analoge interesses van de Wiener Kreis  Voornaamste vertegenwoordiger: Hans Reichenbach (fysicus en wijsgeer)

• 1929

- Groep maakte voor het eerst zijn wijsgerige en wetenschappelijke standpunten bekend in de publicatie ‘Wissenschaftliche Weltauffassung der Wiener Kreis’

- Inrichting van enkele internationale congressen, gewijd aan de filosofie en de wetenschap

• 1930

Uitgave van het tijdschrift “Erkenntnis”  werd in 1938 de “Journal of unified science”

• Opkomst van Nazi’s in Duitsland

- Deze groepen vielen uiteen: * Berlijnse groep verdween in 1933

* Wiener Kreis: Anschluss van Oostenrijk in 1938 maakte een einde aan deze groep

- Vertegenwoordigers weken uit naar Amerika, waar ze contacten hadden met nieuwe filosofen die geschoold waren in pragmatisme en operationalisme van fysici

 GEVOLG: Logisch Empirisme kreeg een hoofdzakelijk Amerikaanse signatuur (hoewel het in Duitsland ontstaan was)

• Psychische houding

Wetenschapsmens / filosoof die :

- beseft dat de geschiedenis van de wijsbegeerte ons een grote diversiteit van filosofische stelsels laat zien met een uiterst geringe relevantie als het er op aan komt reële kennis te brengen

- onder de indruk is gekomen van de betrouwbaarheid van de wetenschappen en het feit dat men daar vooruitgaat.

 alle grote wijsgeren wilden lessen uit de wetenschap halen

 positivisten gaan hierbij tot het uiterste (= gevolg van de enorme ontplooiing van de wetenschap in de XIX)

 inzicht dat er één duidelijke omschrijfbare wetenschappelijke methode is die in alle gebieden van de kennis moet worden toegepast

• Probleem

= deze methode precies leren kennen

- Positivisten van XIX schoten hier nog tekort: beschikten over onvoldoende gegevens om de wetenschap zelf te analyseren

- Logisch positivisten springen hen hier bij

- Het was mogelijk dergelijke wetenschappelijke wijsbegeerte uit te bouwen:

* geschiedenis van de wetenschappen had voldoende materiaal geleverd om een analyse van het wetenschappelijk denken en dus van betrouwbare menselijke kennis mogelijk te maken

* begrippenarsenaal van de moderne geformaliseerde logica had de mogelijkheid geboden om deze wetenschappelijke methode op een nauwkeurige wijze te analyseren

voornaamste invloeden

• Gotlob Frege

- Taal in het algemeen en die van de wiskunde in het bijzonder: kan als autonoom systeem bestudeerd worden  zonder voortdurend rekening houden met rol van het subject bij taalgebruik

- overtuiging dat exacte studie van dit terrein gebruik kon maken van geformaliseerde logica

- toonde aan dat het mogelijk was, uitgaande van slechts enkele logische begrippen, de grondslagen van de rekenkunde te leggen

- poneerde dat logica en wiskunde vormen verschaffen die geen empirische inhoud hebben, maar juist hierdoor het kader kunnen verschaffen voor de begrippen, oordelen en bewijsvoeringen in de empirische wetenschappen

• Bertrand Russell

• Typentheorie

- Voerde deze in om logische paradoxen op te lossen

- Legt beperkingen op aan de mogelijkheid proposities te vormen

- Proposities die niet aan deze voorwaarden voldoen = zinledige proposities

- Regels: zo gekozen dat wanneer men geen zinledige proposities schrijft, men de paradoxen kan vermijden

• Gevolg voor kennistheorie

In plaats van traditionele dichotomie van oordelen in waar of vals, bekomt men een trichotomie: waar, vals, zinledig

• Andere verdeling

- Atomaire oordelen  bestaan uit 1 of meer namen van individuele objecten en een eigenschap of relatie die eraan wordt toegeschreven

- Moleculaire oordelen  dmv van logische verbindingstekens (connectieven, bv. negatie, conjunctie) kan men met atomaire zinnen moleculaire zinnen maken

• Principia Mathematica

- Geschreven door Russel en Whitehead

- Poging de meest complexe mathematische begrippen tot eenvoudige logische begrippen te herleiden

- Verklaren = herleiden tot het reeds bekende

ð bij confrontatie met nieuwe complexe begrippen of entiteiten, moet men niet onmiddellijk denken met een totaal nieuw fenomeen te doen te hebben, maar integendeel moet men alles in het werk stellen om aan te tonen dat het nieuwe in werkelijkheid herleidbaar is tot gegevens die we reeds kennen