De ontwikkeling van een stad kan veroorzaakt zijn door uiteenlopende factoren
De stad is ontstaan uit een antieke nederzetting:
Romeinse steden en civitates (bv. Maastricht, Doornik, Tongeren, Parijs, London)
Vaak recuperatie door de Kerk als bisschopszetel. Toch is de continuïteit niet altijd duidelijk (bv.
Gent, Brugge). Er wordt vaak gezocht naar Romeinse roots voor het stadsprestige.
Er weinig of geen invloed van de Frankische immigratiegolven?
De meeste nederzettingen op –inga, -ingaheem en –sele zijn nooit geëvolueerd tot volwaardige
steden.
Er is een duidelijke heropleving van de handel in de Karolingische periode: er ontstaan een
aantal emporia of handelsnederzettingen langs de belangrijke rivieren en kusten: Quentovic,
Dorestad, Haithabu, Birka, die contact hebben met handeldrijvende volkeren: Friezen, vikings. Er
is wel geen of weinig continuïteit met latere steden.
Sommige steden ontstaan uit abdij of burcht: er is nieuwe opstoot van stedelijk leven na het jaar
1000. Hiervan zijn er verscheidene voorbeelden in de Nederlanden, Frankrijk, Duitsland &
Engeland:
nabij de abdij- of burchtsite (‘élément d’origine’) ontstond een nederzetting van ambachtslieden
en handelaars. Voor de evolutie tot stad waren extra factoren noodzakelijk: (‘éléments de
croissance’), bv. omwalling, marktplaats, economische infrastructuur.
Een voorbeeld hiervan is Brugge: het élément d’origine zijn de aanwezige burcht en de kerk,
maar de éléments de croissance zijn de handel via de Noordzee, de aanwezigheid van een
verkeersknooppunt de gekanaliseerde waterhuishouding en de omwalling.
cfr. Verhulst (1999): The rise of cities in North-West Europe: middeleeuwse stad = partner in
proces van uitwisseling met platteland. Het resultaat hiervan is een chaotische groei, afhankelijk
van lokale omstandigheden en economische trends.
Er zijn ook creaties ex nihilo, omwille van verscheidene redenen:
- vanuit geostrategische/militaire overwegingen: bastides in Aquitaine, op de grens tussen
Frankrijk en Spanje. Men probeert de greep op het gebied te versterken.
- dynastieke stichtingen (Duitsland); Reconquista (Spanje) ; planned towns in Engeland
-vanuit een economische logica: lange-afstandshandel (Hanze) ; kruistochten en kolonisatie
(funduq > fundaco)
- religieuze factor: pelgrimstocht, combinatie met jaarmarkt
- politiek-bestuurlijke factor (intellectueel centrum): universiteiten (Parijs, Bologna,
Oxford) ; Italië: gevestigde steden stichten borghi franchi (of castelfranco):

Hierbij wordt de stad gezien als een sociale en mentale constructie
aandacht voor de verschillende sociale groepen en hun ruimtegebruik
cfr. de herontdekking van de theorieën van socioloog Lefèbvre (1974): (La production de
l’espace) door stadshistorici: stedelijke ruimte wordt gezien als een product van sociale
interacties.
cfr. Halbwachs (1909): (Les expropriations et le prix des terrains à Paris): elk milieu heeft zijn
eigen beeld (mémoire collective) van de stad en wil dat ook als stempel op de stad drukken ; ze
komen tot uiting in harde economische realiteiten als onteigening, speculatie en transacties van
onroerend goed.
aandacht voor stedelijke identiteit
identiteit van stedelingen wordt weerspiegeld in de lokalisering van bezittingen in de stad (cfr.
Lord Smail (1999): Imaginary Cartographies. Possession and Identity in Late Medieval Marseille)
Er blijft wel nog twijfel over het bestaan van een adres in de Middeleeuwse en Vroegmoderne
stad.
Er is ook aandacht voor de identiteit van de stad in haar geheel, deze wordt weerspiegeld in het
bestaan van een stadszegel, een stadswapen, de architectuur van de stadsomwalling en een
ontstaanslegende (vaak legendarische stichter).
het beeld van de ideale stad vindt men vaak terug op de stadszegels. Het is een gesloten
eenheid, beschermd door omwalling voorzien van torens & poorten, aanwezigheid van de Kerk
en doet sterk denken aan het Hemelse Jeruzalem.