De sociale verhoudingen veranderde,. Er ontstond commercialisering van de landbouw versterkt door de enclosure beweging die de productiviteit bevorderde en het ontstaan van de markt voor industriële producten op het platteland. In de steden ontstond een sterke commercialisering dankzij de ontwikkeling van de wolhandel en de welstellende klasse van handelaren kregen veel aandacht voor infrastructuur. Er ontstonden betrekkelijk open relaties tussen de stedelijke elite en de commercieel ingestelde adel.

Er ontstond een overgang van persoonlijk bewind naar parlementaire, constitutionele monarchie tijdens de 17^de eeuw. Dit dankzij grote interne spanningen en het dwarsbomen van het vorstelijk absolutisme door het parlementair stelsel dankzij financiële afhankelijkheid van vorst en een bloedige burgeroorlog.

De machtsverhoudingen werden vastgelegd op het einde van de 17^de eeuw met de Habeas Corpus Act (1679) dat de persoonlijke vrijheid vrijstelde en gericht was tegen onrechtvaardige jurisdictie en de Bill of Rights. Deze laatste legde de basis van de parlementaire democratie, het ontstaan van een pluralistische samenleving en van een unitaire staat geregeerd door de vorst maar bestuurd door oligarchie vertegenwoordigd in de nationale vergadering en vormde een voorbeeldfunctie voor heel Europa.

De Bill of rights (1689) stipuleerde geen wetgevende macht door de koning, enkel belastingheffing van toestemming van het parlement, geen bestendig leger tijdens vredestijd, elke onderdaan mag petities tekenen, ieder parlementslid is vrij om te spreken en debatteren en het parlement moet geregeld samenkomen.

We zien op het platteland weinig commerciële activiteiten met voornamelijk kleine boeren benadeeld door heffingen van de landeigenaren en koning. Er zijn veel boerenopstanden. De adel haalt zijn inkomsten uit pachtopbrengsten en semi-feodale heffingen. In de steden is er minder handel en industrie dan in Engeland, maar een sterke greep van de vorst op de handel door mercantilistische politiek. Er is geen open relatie tussen adel en burgerij, maar eerder een afkeer.

De koning regeert hier als absolute vorst aangezien de macht van de adel daalde sinds de 16^de eeuw door het ontnemen van hun functies in bestuur, rechtspraak, belastingheffing en militair en de centraliserende en absolutistische tendensen van Richelieu onder Lodewijk XIII. De Fronde opstand (1648-1653) was het laatste verzet van de adel tegen de vorst. We zien een uitbreiding van de hofadel, een versterking van de macht en het prestige van de vorst en een uitbreiding van koninklijke bureaucratie met een maatschappelijke carrière via ambtenarij en het ontstaan van la noblesse de robe.

Dankzij deze ontwikkelingen was de politieke structuur relatief stabiel, maar er waren slecht gemiddelde ontwikkelingsmogelijkheden voor handel en nijverheid door immobiliteit van de agrarische structuur, ontplooiingsmogelijkheden voor burgerij en ambtenarij en een groeiend verzet tegen de aantasting van politieke autonomie van steden door de vorst. Ook was er een sterke financiële afhankelijkheid van de boeren.

We zien in het Oosten zeer grote staten, een lage urbanisatiegraad, economie gericht op productie van grondstoffen en voedsel voor het Westen en een obsessie voor de mogelijkheden van economische vooruitgang.

In het Midden zien we kleine staten met gedecentraliseerde bestuursstructuren en een veel latere centralisering van bestuur. De meest verstedelijkte gebieden van Europa zijn hier te vinden en vormen knooppunten van handel en kapitaal.

In het Westen zien we een ontwikkeling uit feodale instellingen en tradities met grote en gecommercialiseerde landen. Frankrijk en Engeland zijn hier de exploitanten van economische voorspoed.

Men vormde verbrokkelde gebieden om tot gecentraliseerde staten wat zorgde voor wisselvalligheden in de dynastieke strijd en kwetsbaarheid, een strijd tegen feodale heren en een vijandschap tussen staten met steeds hogere militaire uitgaven en een zoektocht naar nieuwe financiële technieken en bureaucratische methoden. Zo verwerft de vorst militaire onafhankelijkheid t.o.v. de adel. Er ontstond een vorming van een nationaal leger, een schaalvergroting ervan en een professionalisering met de introductie van primitieve artillerie en handvuurwapens en een langdurige training.

Men begon met het scheppen van centralistische staatsinstellingen. Oorspronkelijk waren loyaliteitsgevoelens vnl. gericht op lokale en regionale leefverbanden, maar de consolidatie van verworden eenheid via centrale instellingen zorgde voor nationalisering en een binding aan vaste regels die controleerbaar en voorspelbaar waren.

Langzaam groeide de scheiding tussen koninklijk huishouden en regering. Er ontstond een onderscheid tussen overheidsdienaren en dienaren van de vorst, ambtenaren van de vorst functioneren aan de hand van reglementen en gespecialiseerde diensten en instellingen ontstaan. De relatie werd ook formeler in de houding ten aanzien van adel en burgerij, het groeiende aantal wetten en een diepere greep op het dagelijkse leven.

Daarnaast had de vorst meer economische middelen vanaf de zestiende eeuw dankzij kolonisatie en een uitbreiding van het handelskapitalisme en de belastingen stegen dankzij een systeem van permanente belastingen, zware accijnzen en professionalisering van de inning. Men voerde een economische politiek gericht op vergroting van de staatsinkomsten via protectie en afroming van de inkomsten naar de staatsinstellingen. Er ontstond een vorstelijk mercantilisme of staatprotectionisme die de uitvoer bevorderde, de import belemmerde en de verdeling van voedsel voorzag.

Er bestonden nog steeds nauwe betrekkingen tussen kerk en staat met de kerk als ideologische steunpilaar en uivoerende arm van het openbaar gezag. Na de reformatie werd de kerk genationaliseerd.

De ontwikkeling van staten tussen 1500 en 1800 ging van privé-domein van de vorst naar de staat, een groei van het centraal gezag gesteund op algemene regels, wetten en ambtenarij en meer invloed op het leven van de burgers. Dit proces was afhankelijk van de vorst en de raadgevers, de sociale verhoudingen en de verhouding ten opzichte van andere staten.