Item gefilterd op datum: december 2012

bv. bedrijf ~> boodschap van de veiligheidsdienst wordt op verschillende manieren verspreid, ook zonder bijeenkomsten

Heel wat rituelen die een vitale rol spelen in onze samenleving nemen de vorm aan van een televisie-uitzending.

bv. finale van wereldcup

men kan ook helemaal alleen een rituele daad stellen

bv. tanden poetsen

bv. opruimen als er niemand in de buurt is (teken dat men efficiënt is) ~> bewust of onbewust heeft men dan een boodschap gecommuniceerd ook al is die enkel aan zichzelf gericht: aan de geïnternaliseerde sociale wereld in zichzelf ~> men is zowel performer als toeschouwer.

Durkheim: rituelen vormen de scheiding tussen het profane en het sacrale (maar hij analyseerde maar een beperkt aantal rituelen).

Wutnow leert van Goffman: rituelen kunnen ook in andere contexten voorkomen

bv. begroeting, tanden poetsen

Iedere sociale handeling bevat dus een rituele component. Studie van de rituelen = op zoek gaan naar de rituele dimensie in elk handelen.

bv. Myer en Rowan: rituelen van een bedrijf: veiligheidsdienst aanwezig

bv. Europees Centrum voor verdwenen kinderen

Rituelen zijn hulpmiddelen om betekenissen te communiceren die niet via de gebruikelijke communicatiekanalen gecommuniceerd kunnen worden. Het gaat dan om aangelegenheden die niet binnen het alledaagse zingevingspatroon vallen.

Rituelen hebben dus een symbolische functie: subtiele en impliciete betekenissen worden gecommuniceerd. Ook een expressief karakter, maar ze doen meer dan enkel emoties uitdrukken.

Bredere, synthetische visie op rituelen: een symbolisch-expressief aspect van het handelen dat iets communiceert over de sociale verhoudingen, en dit meestal op een relatief dramatische of formele manier.

Nadruk op behoeften, voortbestaan van de groep.

Malinowski zet de dingen op hun kop: een ritueel is het middel bij uitstek waarover de groep beschikt om gewenste emoties bij haar leden op te wekken. Rituelen wekken juist onzekerheid op bij deelnemers.

De echte functie van het ritueel: het moet de groepsleden ervan doordringen dat ze de hen opgelegde sociale (rituele) verplichtingen nauwgezet en zonder fouten uitvoeren, op straffe van onheil. Zo versterkt het ritueel de greep van de groep op het individu.

geboorteritueel bij de pygmeeën op de Andaman-eilanden

Onzekerheden en emoties worden pas in het leven geroepen door het ritueel. Het ritueel neemt de onzekerheid en emoties van de ouders niet weg maar wekt hen op met de bedoeling hen des te sterker aan het kind te binden.

huilen bij begrafenissen op de Andaman-eilanden

de treurgroep bestaat niet uit familieleden en/ of vrienden. Huilen is dus geen spontane uiting van verdriet, maar juist een zeer gecontroleerde “performance”.

verplicht huilen op de Andaman-eilanden

- Wederzijds huilen: twee partijen wenen met en omarmen elkaar. Het huilen geeft aan hoe sterk de wederzijdse band is.

- weerzien na een lange periode

- tijdens een vredesceremonie

- aan het einde van een rouwperiode

- Eenzijdig huilen: een persoon of groep huilt om een ander. Bevestiging van continuïteit van sociale relaties die een radicale transformatie hebben ondergaan.

- lichaam van pas gestorven persoon wordt omarmd

- beenderen van een dode worden herbegraven

- huwelijk

- initiatieritueel: vrouwelijke verwanten huilen

In beide gevallen wordt de gehechtheid t.a.v. een persoon of groep uitgedrukt. De groep verwacht dat de betrokkenen krachtig en duidelijk de relaties herbevestigen.

Durkheim: rituelen als vorm van communicatie.

Rituelen dienen om een gemis aan zekerheid te compenseren en felle emoties te kanaliseren (geen al te felle hindering van de normale handelingen). Het zijn dus in feite substituties van ontbrekende kennis en/ of vaardigheden.

Studie Trobrianders: eilanders van wal voor gevaarlijke tocht ~> rituelen

• geen zin die buiten henzelf gelegen is.
• Frits Staal: doelloos, zeer gestructureerd en betekenisloos gedrag
• Een rituele uitvoering is in zichzelf besloten en op zichzelf geconcentreerd. De uitvoerders concentreren zich op niets anders dan de juiste uitvoering van hun complexe taken.
• Het ritueel is geen communicatiemiddel maar een doel op zich; dit wil niet zeggen dat rituelen geen symbolische betekenis kunnen hebben MAAR deze komt op de tweede plaats (ook zonder toegevoegde betekenis kunnen rituelen plaatsvinden).
• Studie van cyclische Indische vuurrituelen, bevragen Brahmanen WAAROM ~> “omdat het onze plicht is, omdat het goed is voor de samenleving”

- Ritueel in het dagelijks taalgebruik

- leeg conformisme

- emotioneel geladen irrationeel gedrag

- Douglas: veel sociologen gebruiken de term ritualist voor iemand die uiterlijke gebaren ten beste geeft, zonder innerlijke overtuiging m.b.t. de ideeën en waarden die erin uitgedrukt worden.

- Durkheim: neutrale zin (functioneel)  ritueel = geformaliseerd gedragspatroon dat de samenhorigheid binnen de groep versterkt en de gemeenschappelijke normen en waarden bevestigt  rituelen vormen een belangrijk ordeningsprincipe in zowat alle domeinen van het sociale leven.

Malinowski: ritueel om overvloed aan emoties te kanaliseren. Vissen in open zee gaat gepaard met angstgevoelens: nood aan rituelen.

=> Uiteenlopende meningen over rituelen.

Impliciete “moraliteit” van de techniek

Bij elke handeling spelen dingen een rol. In theorie is dit vanzelfsprekend.

bv. Bic verandert de handeling van het schrijven.

Dingen die een rol spelen zijn actanten; het handelen gaat vanuit een doel, intentie. Ook in de techniek zitten actanten waarmee je een interactie kan voeren maar dit gebeurt niet vanuit een intentie.

Toename techniek gaat gepaard met een morele ontlasting: moralisering techniek en technologisering van de moraal. De actanten zijn moreel geladen.

bv. lichtje flikkert als de gordel niet om is => plichtsbesef is overgenomen.

bv. hotelgasten mogen sleutel niet bijhouden

• “gelieve sleutel af te geven”
• lastige sleutel maken (blok aanhangen)
• moralisering door techniek: kaartjes vervallen na het vertrek

bv. snelheidsbegrenzers

=> effect: amorele mens