Item gefilterd op datum: december 2012

• Ontdekking van het volk veronderstelt een kloof ~> pas in de 17^de eeuw een duidelijk onderscheid tussen de “spontane en organische” cultuur van de boeren en de meer “geciviliseerde, gekunstelde” cultuur van de hogere kringen.
• Voordien hadden de leden van de adel en de hoge clerus en de boeren oor een groot deel een gemeenschappelijke cultuur. Dit is echter geen eenheidscultuur: er was een groot verschil (geletterdheid) dat niet volledig samenviel met de standenverschillen.
• Redfield: in de landbouwmaatschappij stonden vaak twee culturen naast elkaar die onderling afhankelijk waren:
• Grote traditie ~> scholen en tempels
• Kleine traditie ~> ongeletterden in dorpsgemeenschappen
• Motieven uit de ene traditie doken in aangepaste vorm op in de andere traditie.
• De wisselwerking is echter niet volledig symmetrisch: de elite nam wel deel aan de kleine tradities, maar niet andersom.
• Cultuurgoederen gingen wel in beide richtingen. Grimm en Herder beweren dat het volk de echte bron van cultuur is en er dus vooral stijgende cultuurgoederen waren. Maar volgens Duitse folkloristen is de cultuur van de onderlaag een soort imitatie van de cultuur van de bovenlaag. Beide opvattingen zijn eenzijdig: cultuurgoederen gaan in beide richtingen.
• bv. adel nam bepaalde dansvormen over van de boeren & boeren imiteerden de bouwstijl van de lagere adel
• 17^de en 18^de eeuw: hogere standen verminderen geleidelijk de participatie aan de kleine traditie ~> ethos van zelfbeheersing en orde

Drie oorzaken volgens Norbert Elias.

Aandacht voor volk kadert in de opkomst van het nationalisme: als men het bestaan van een volk kon aantonen met eigen cultuur, taal, traditie en identiteit, kon men daarmee de eis tot natievorming en autonomie kracht bijzetten.

Zoektocht naar de eigen aard van het volk en de natie werd in grote mate door de volkskundigen gefabriceerd: het verleden werd zodanig gereconstrueerd en selectief weergegeven dat het kon dienen ter ophemeling van de eigen natie en ter rechtvaardiging van onafhankelijkheidseisen

17^de en 18^de eeuw: kunst moest beantwoorden aan welbepaalde klassieke vormvereisten: kunst werd voorspelbaar. Verzet van romantische kunstenaars: vreemde, exotische onderwerpen, het “wilde en natuurlijke” van onbewoonde landschappen, ...

De ontdekking van een volkscultuur is dus een onderdeel van een beweging van cultureel primitivisme waarin het oude, het verre en het volkse aan elkaar worden gelijkgesteld.

Er kwam een romantische reactie op de Verlichting die te elitair en te eenzijdig rationalistisch was en de traditie veroordeelde. Romantici erkenden dat heel wat waardevolle inzichten bewaard waren gebleven.

bv. gebroeders Grimm

Er waren zelfs te weinig oorspronkelijke tradities; de traditie moest niet weggerationaliseerd worden maar gerestaureerd, en waar het bedreigd werd, gereconstrueerd worden.

bv. volksfeesten

Einde 18^de, begin 19^de eeuw: nieuwe termen waarin het woord volk voorkwam

bv. volksdans = aanwijzing voor nieuwe ideeën (Burke).

Romantische intellectuelen gaan op zoek naar het oorspronkelijke en ongerepte leven. Herder: het volk bezit een spontane dichterlijke kracht die een gunstig effect heeft op de zedelijkheid. “Wilde volken” hebben vaak nog een onverdorven kijk op de dingen. Volkskundigen moeten deze zedelijk hoogstaande inzichten opsporen.

Waarom werd de volkscultuur net toen ontdekt? Burke onderscheidt drie verklaringen.

Eind jaren ’70, om de tien jaar een grootscheepse survey. Dit heeft een gering theoretisch en verklarend karakter; het is hoofdzakelijk beschrijvend. Zo kan een internationale vergelijking (ook buiten Europa) opgesteld worden.

Twee dimensies worden aan elkaar gekoppeld: welzijn (materieel overleven) en het traditionele (rationele autoriteit).

Onderzoek naar individualisering?

• Een toenemend belang hechten aan het individueel inrichten van het leven.
• De theoretische discussie wordt tussen haakjes geplaatst.
• Selectie van een aantal items die verondersteld worden indicatoren te zijn.
• Grote verschillen van land tot land en geen grote verrassingen.
• zuiderse, katholieke landen ~> nadruk op gelijkheid
• Noord-Europese, protestantische landen ~> nadruk op vrijheid
• Snelle verschuivingen in Rusland en Duitsland na val van de muur.
• Appreciatie van vrijheid en economische problemen werden vertaald in een toegenomen voorkeur voor gelijkheid. Omgekeerd in Rusland.
• Longitudinale analyse is nodig.
• - Kijken naar de verschillende leeftijdsgroepen: toenemende appreciatie voor vrijheid in alle categorieën ~> algemene tendens

Vanaf de seventies: ommekeer in het waardenpatroon van de westerse wereld. Van economische en psychische veiligheid (materialistische waarden) naar zelfexpressieve en kwaliteit van het leven (postmaterialistische waarden).

Dit komt voor bij mensen die na WOII geboren zijn. Ze maken een scherp onderscheid tussen welvaart en welzijn.

De wederopbouwgeneratie is utilitair ingesteld en wil materieel beter worden van haar inspanningen. Dit gaat gepaard met conventionele waarden.

Mogelijke verklaringen van de waardenverschuiving:

- schaarste-hypothese

Mensen zijn in het algemeen meer bekommerd om hun dagelijkse materiele basisbehoeften. Maar eenmaal ze die bevredigd hebben, zullen ze meer tijd hebben voor andere dingen.

Economische en fysieke veiligheid zijn nog steeds waardevol maar hun relatief belang is afgenomen ten voordele van postmateriële waarden.

- socialisatie-hypothese

De materiële omstandigheden tijdens de jeugd hebben een belangrijker effect op de houding dan de actuele materiele omstandigheden. Volgens Mannheim resulteert de bewustzijnsschok die een jongere ervaart als hij zich voor het eerst rekenschap geeft van zijn sociale omgeving, in de vorming van houdingen die men blijvend meedraagt. Empirisch onderzoek lijkt dit te bevestigen.

Het arbitraire karakter van de 18 waarden. Waarom deze en geen andere?

De lijst is niet gebaseerd op empirische gronden maar werd in empirisch onderzoek als

uitgangspunt genomen. Uit onderzoek blijkt dat de 18 waarden maar een derde van de

waarden zijn die mensen spontaan vermelden.

Problematische gelijkschakeling van waarden aan doelen. Waarden geven het wenselijke aan.

Het verschil tussen het “wenselijke” en “gewenste” beantwoordt aan het verschil tussen

“waarde” en “preferentie”. Preferentie heeft geen normatieve lading die waarde wel heeft.

Ook houden waarden een geldigheidsaanspraak in en zijn ze bediscussieerbaar.

1) Het totaal aantal waarden is eerder klein. Rokeach onderscheidt 18 waarden die fungeren als streefdoelen. Ook zijn er 18 instrumentele waarden; waarden die via dewelke men de eerder genoemde doelen meent te kunnen nastreven.

2) Mensen bezitten overal dezelfde waarden, maar in verschillende waarden en verwoordingen. Waarden zijn overal en altijd ongeveer dezelfde maar de hiërarchie kan verschillen. Een vergelijkend onderzoek is dus handig.

3) Waarden zijn georganiseerd in waardesystemen. Ze fungeren als algemene kaders voor conflictoplossing en besluitvorming. Ze oriënteren mensen in hun keuze tussen alternatieven. ~> men moet altijd zien hoe waarden zich verhouden tot elkaar; een reconstructie van het gehele waardenpatroon van een samenleving is dus nodig.

4) Waarden zijn verankerd in de cultuur, de maatschappij (grondwet en collectief bewustzijn) en de persoonlijkheid. Ze dienen ook om een identiteit op te bouwen. Wanneer we onze waarden definiëren, geven we in feite een definitie van onszelf.

5) De sociale wetenschapper moet er in zijn studie rekening mee houden. Een cultuuranalyse komt eigenlijk neer op het analyseren van waarden.

- opinie aan sport doen is gezond

- waarde gezondheid

- attitude ik sta positief tegenover sport

- gedragsattitude ik tracht elke week aan sport te doen

- gedrag ik ga regelmatig zwemmen

Attitude = samenhangend geheel van houdingen t.a.v. één specifiek object of één specifieke situatie

Waarden hebben betrekking op een veelheid van objecten en handelingssituaties, en dirigeren de handelingen, de attituden, de beoordelingen doorheen zeer verscheiden situaties naar meer ultieme doelstellingen