Item gefilterd op datum: december 2012

Ethische theorieën zijn dus verschillende interpretaties van wat goed (samen)leven is.

Het is dus belangrijk om – ook voor moraal – vanuit meerdere perspectieven na te denken.

In dit punt gaan we verder in op een specifieke optie: de deugdethiek.

We zullen ons eigen leven moeten onderzoeken en als betekeniswezens kunnen we niet anders dan
de betekenis aan elkaar voorleggen. Hieruit krijg je inzicht in je eigen leven en zal je je want meer
thuis voelen in je eigen leven.

De interpretatie ervan is ook een ethische onderneming omdat zij ons meer thuis (Grieks: ètheios,
èthikos – het leger van een haas, maakt huis met gras door erin met eigen lichaam rond te draaien,

zo maken wij ons eigen leven.) brengt in de verschillende tradities en in onze eigen verscheidenheid.

Samen met het belang van de veelzijdigheid is het belangrijk om oog te hebben voor de eigen voorkeuren en beperkingen. Hier maken we een keuze voor de deugdethiek (ontwikkeld door
aristoteles, het is geen oplossingsgerichte ethiek)

Redenen voor een deugdethiek?

• Niet zozeer ‘wat moeten we doen’, maar wel: het belang van de houding(en) (= deugd) en
  het doorwerken van de houding in wat je waarneemt en je handelingen. Deugdzaam zijn is
  een houding
  Vb. Reactie op een vriend(in), collega – vloeit voort uit een houding
• Niet zozeer het ‘oplossen’ van acute problemen, maar wel: de lange en geleidelijke weg
  (voorkomen) (karakter-vorming/’kras’) preventief.
• Niet middelmatig, maar wel gericht op de optimale houding of het midden (cf. Aristoteles)
  Vb. weglopen van uitdagingen – roekeloos zijn: dapperheid
  Vb. over prikkelbaar zijn – onverschillig zijn: draagkracht, tolerantie
• Niet zozeer ‘leven als overleven’, maar wel: ‘gerichtheid op perfectie’ - niet ‘overmoedig’,
  maar wel: bescheiden, perspectief van groei
• Dat midden is relatief (niet gelijk aan relativisme) en het belang van het voorbeeld
• Het besef dat mensen in moreel opzicht verschillend zijn
• Het sluit aan bij het interpretatief en pluralistisch karakter van een hermeneutische ethiek.
  Elke situatie appeleert aan andere deugden!
  

Ethiek bestata dus uit het stellen van vragen, maar kan ethiek ook antwoord(en) geven?
Ethiek is beter te begrijpen als hermeneutiek van de morele ervaring.
Kenmerken van een hermeneutische ethiek

• De morele werkelijkheid en ervaring waaruit de ethiek vertrekt is interpretatie!
• Bv: liefde is interpretatie, er zal wel iets wetenschappelijk bewezen worden in de hersenen, maar we zullen het niet eerst onderzoeken voordat we zeggen dat we verliefd zijn.
• Alles wat ons aanspreekt stelt ons voor de vraag, wat het precies te zeggen heeft, en wat we ermee moeten Vb. - het verhaal van de boze wolf
• Het vertrekpunt vormt de interpretatie van de morele ervaring
• Vb. – situatie van zelfdoding of Navid Sharifi terug naar Afghanistan
• Ethische theorieën zijn verschillende interpretaties van de morele ervaring Elke theorie kan dus begrepen worden als een mogelijk antwoord op een vraag:
• Utilitarisme: Welke handeling belooft het meeste nut?
• Contractualisme: Welke regels moeten we afspreken?
• Kantiaanse ethiek: Mogen we dit wel doen of wat is onze plicht (deontologie)?
• Deugdethiek: Hoe komen we als mens(en) tot bloei of geluk?
• De hermeneutische ethiek is niet gericht op een terugdringen van de veelheid maar op het verzamelen van de veelheid (om zo zichzelf beter te leren kennen).
• We moeten zoveel mogelijk ideeën verzamelen en verwoorden. Wie verschillende ethische theorieën beter verstaat leert zichzelf beter te verstaan.

DUS:

De hermeneutische ethiek geeft geen universaliteit van eenduidige voorschriften, maar die van het gesprek tussen die voortdurende pogingen om te verstaan.
Dat gesprek vindt plaats binnen een traditie maar ook tussen verschillende tradities.

Van ‘overleven’ naar ‘leven’: als het overleven min of meer verzekerd is, ontstaat de vraag hoe we juist moeten leven. “Het niet onderzochte leven is geen leven voor de mens” (Socrates)

Het verkennen van ‘leven is een kunst’ (zegt van Tongeren). Je hebt meer nodig da filosofie, ook een kritische blik naar het eigen leven toe. Ethiek is een zelfonderzoek. Ethiek gaat niet over feiten, maar over (morele aspecten van) betekenis (duidelijk te onderscheiden van wetenschap). We interpreteren wat we doen als goed, juist zinvol,…

De mens is een wezen van betekenis <-> De mensen zijn betekeniswezens, mensen zijn op elkaar aangewezen om te bestaan en te verstaan, we gaan in gesprek met elkaar(we zijn geen dieren, verschil zit in de betekenis)

Goed leven vraagt consensus en ook dissensus.

Ethiek bestaat in het stellen van de vraag: Hoe kunnen we goed leven? Deze vraag is dus heel belangrijk, belangrijker dan de antwoorden. Maar we moeten wel bereid zijn te zoeken naar antwoorden.

Intergenerationele verbondenheid

Sterker herkenbaar in migratiegezinnen. Er zijn veel communicatieproblemen (werk, school,..) door het verschil in samenlevingsmodel. Verschilt ook van cultuurtype. Pinto spreekt over de F en G cultuur.

F = gericht op tradities, zullen eerder terugvallen op de grootfamilie
G = individualisme en zelfgekozen relaties zijn belangrijker dan familie.

Huybrechts maakt een onderscheidt in persoonsgerichte en groepsgerichte culturen.

In de groepsgericht onderscheidt ze: -kerngezin krijgt voorrang op grootgezin

- grootgezin krijgt voorrang op kerngezin

Nagy ziet intergenerationele verbondenheid als een universeel gegeven, maar het wordt gewoon anders ingevuld in verschillende culturen. Bv loyaliteit, eergevoel (onzichtbare loyaliteit)

Legaat, legaatconflict en meerzijdige partijdigheid

Met de term legaat (legacy) wordt de ethische verplichting omschreven om met het erfgoed datgene te doen wat een bijdrage levert aan de kwaliteit van het bestaan van volgende generaties.

Voorbeeld: Een dochter die in haar jeugd ernstig onder het alcoholisme van haar moeder heeft geleden, werkt nu als hulpverlener in de verslavingszorg

Een legaatconflict verwijst naar de situatie van verdeelde legaten

Voorbeelden: mogelijke botsing in visie op het kind tussen ouders en samenleving/Lena Meerzijdige gerichte partijdigheid: men is wisselend partijdig met alle leden van de context. Wordt afgewogen op grond van omstandigheden.

Loyaliteit en loyaliteitsconflict

Soms is er een botsing tussen verticale loyaliteiten binnen een horizontale relatie. Bv wanneer ouders scheiden door verschil in opvoeden, waarden,…

Het probleem ontstaat als het kind wil voldoen aan de verwachtingen van beide ouders, loyaal zijn aan beide. Dit conflict kan vermeden worden door in dialoog te gaan en te zorgen voor wederzijdse erkenning.

Loyaliteit en legaat in een religieus perspectief

Dit is een vorm van verticale loyaliteit, ouders willen dat kinderen dezelfde cultuur handhaven als hen. Ook de geloofgemeenschap wil dit. Afvalligheid van het geloof wordt vaak bestraft met uitsluiting.

Genogram = Een instrument om te kijken op een zo volledig mogelijke manier naar relaties over generaties heen. Een grafische weergave van desamenstelling van famies over 3 generaties heen. Socio—genogram of ecogram = belangrijke vrienden, leermeesters of andere personen die een belangrijke invloed hebben gehad worden ook vermeld.

Spiritueel genogram = een genogram waarom moet de religieuze en levensbeschouwelijke beleving binnen de familie weergeeft en hoe die invloed hebben. Hierdoor kan je je eigen religieuze geschiedenis verdiepen, je persoonlijke godsdienstigheid en he verbondenheid met je familie verkennen en erkennen en het kan nieuwe perspectieven openen.

Eerste stap: Het verzamelen van informatie aan de hand van een genorgram

Elk genogram is uniek. De betekenis van symbolen zet je in een legende en werk op een A3 blad.

Eerst familiale info opzoeken en dan begin je een stamboom samen te stellen en voeg symbolen toe:

• Symbolen voor het ‘ik’ -> dubbel vierkantje of cirkeltje (man-vrouw) ofwel een symbool met ‘ik’ erin
• Symbolen voor het aangeven van persoonsgegevens, de huidige leeftijd in de cirkel. Man: vierkant, vrouw: bol, geboorte en sterftejaar, bij een geestelijke een kruis erin
• Symbolen en codes voor het aangeven van afstamming, chronologische leeftijd van links naar rechts, kind met handicap (lijn onder de symbool). Zie pg 30
• Symbolen en codes voor het aangeven van samenlevingsvormen en mogelijke breuken. samenlevende leden omlijnd, // bij persoon die weg is, huwelijk: vaste lijn, samenwonend: stippelijn, niet samenwonend, wel relatie: kantellijn.
• Symbolen en codes voor het aangeven van de kwaliteit van partnerrelaties: dubbelde lijn: positief, enkele lijn: gewoon, punt streep lijn : afstandelijk, kartellijn: negatief, onderbroken: verbreking.
• Symbolen en codes voor aangeven van kwaliteit van relaties: drievoudige lijn: intensief positief, enkele lijn: positief, punt streep: afstandelijk, kartel: negatief, drievoudige kartelijn: intensief negatief, onderbroken: verbreking
• Symbolen en codes voor het aangeven van levensbeschouwelijke, religieuze en godsdienstige identiteit en betrokkenheid: onderscheid in kleuren, PKG-schaal, vermelden van scharniermomenten.

Nagy : Hij deed onderzoek naar en begeleiding van complexe verhoudingen in de familiale context

Men spreekt over de contextuele therapie

Een mens is voor zijn bestaan aangewezen op anderen. We worden beïnvloed door onze geschiedenis en door de relaties met anderen. Een ‘ik’ bestaat pas door ontmoetingen en via het ‘erkennen’ en erkend worden. Als persoon geen winst meer heeft aan het investeren in een relatie, dan wordt deze losgelaten. Dit zorgt voor een evenwicht in geven en ontvangen

Nagy wil familiale relaties begrijpen van ‘loyaliteit’.

Ze geven dit aan als een zegen voor diversiteit, maar sommigen zien het als een vloek (verwarring)

Babel: een vloek? - oude interpretatie van het verhaal

God straft voor hoogmoed en verspreid de mensen en laat hun taal verwarren.

Dit is het begin van de pluraliteit van talen en de verspreiding van volkeren. Via taal geven volken gestalte aan hun cultuur en religieuze identiteit. Babel = de 2de zondeval (straf voor hoogmoed, 1ste is verbanning uit paradijs)

Ze zien het hier als een vloek: verlies van eenheid, verwarring,… We willen de taalsverwarring herstellen. Spraken we allemaal maar dezelfde taal, hadden we allemaal maar dezelfde cultuur,…

Gemeenschapsvorming is moeilijk, taal is hindernis.

Babel: een zegen! – nieuwe interpretatie

Gods handelen is gericht op het bevorderen, vormen van een gemeenschap. Hij roept mensen op om daaraan mee te werken.

Het doel van de toren was niet om dichter bij God te geraken, maar om samen te blijven (te werken).

God wou niet dat mensen steeds op 1 plaats zouden blijven, de wereld zou niet bevolkt geraken.

Eenheid en verscheidenheid zijn met elkaar verbonden.

De mens wordt pas mens door een cultuur, dit zorgt voor zijn voortbestaan als soort en individu.

Hangen mensen 1 model aan of doorlopen we verschillende modellen door de ontmoeting van de ander? Vanuit deze vraag zullen we komen tot een 4de model dat de vorige modellen integreert.

We zullen verschillende levensfasen doorlopen:

• We worden geboren in een familie en groeien op in een gezinscontext. We leren heel wat zaken; taal, gewoontes, spel, dagritme, zingeving,… We worden dus ondergedompeld in een bepaalde cultuur. We doen hier enkel meer (geen actieve participatie) -> intra, about.
• Door het imiteren nemen we zaken over. Hier zullen we onze cultuur die we meegekregen hebben aanhouden of verwerpen. Geleidelijk aan verhouden we ons tot het ontvangen van cultuur. -> intra, in.
• We komen in aanraking met andere gebruiken. Dit heeft te maken met het doorbreken van de eigen veilige en vertrouwde ruimte. Je komt tussen vreemden. De ontmoeting leidt niet altijd tot dialoog, je kan je ook gewoon nieuwsgierig opstellen en kennis opdoen. -> inter, about
• We weten dingen van andere culturen, maar zijn nog niet in dialoog gegaan. We gaan in dialoog, perspectieven uitwisselen. -> inter, from.
• Ontmoetingen leiden tot het verrijken van de ander en van mezelf. We ontvangen een verrijkt binnenperspectief. Een innerlijke dialoog met jezelf . je komt terug naar je eigen cultuur, maar je bent verrijkt -> intra

Learning in religion

Binnen het monoreligieze model onderscheiden we een exclusieve en inclusieve variant.

Exclusieve-> houden vast aan eigen cultuur en veroordelen andere visies.

Inclusieve ->houden vast aan eigen cultuur maar tonen een openheid voor andere zingevingsmodellen.

Learning about religion

Dit is het multireligieuze model. -> religies zijn evenwaardig, gaat ervan uit dat mensen in culturen ingeleid worden. Inleiding = explorerend. Dit is enkel een toeschouwersperspectief.

Learning from religion

Het interreligieus model -> alle opvattingen worden gerespecteerd in hun respectievelijke eigenheid; uitwisseling van perspectieven.

We zien de wereld door een venster… en naarmate het venster schoner is zien wij minder van het venster en het glas… Ik kijk erdoor er mijn buurman moet mij vertellen: ‘Je kijkt door een venster!’ En dan zeg ik tegen hem: ‘Maar jij ook, jij kijkt ook door een venster’ Er speelt nog iets anders mee… Ik kijk niet door het venster van mijn buurman…

Daarna ontdek ik twee dingen. Ik ontdek dat de ander, mijn buurman, niet dezelfde wereld ziet als ik. Maar ik ontdek ook dat ik niet de hele wereld zie.”

Pluraliteit, interculturaliteit en interreligieuze communicatie geven uitdagingen en kansen. De ontmoeting let de anders is ook de confrontatie met de mogelijkheden dat de werkelijkheid anders is dan we dachten.

Welke doelen willen we bereiken door in dialoog te gaan? Michael Grimmitt heeft hierover verschillende modellen.