Item gefilterd op datum: december 2012

Volgens Wittgesteiniaanse gedachte  ‘Bestaat God?’ ≠ legitieme vraag

■ Herman de Dijn & Gerard Bodifiée

• Wetenschap en godsdienst ≠ concurrenten
• Bestaan op zichzelf, zonder aanrakingspunten (wet: oorsprong bestaan/rel: bestemming)

■ NOMA-principe (niet-overlappende magisteria)van Stephen Jay Gould

• Magisterium = gebied waar 1 bepaalde leer geëigende middelen bezit voor zinvol discours en doen van uitspraken (plek voor dialoog/debat)
• Wetenschap en religie = niet-overlappende magisteria
  • 2 zinvolle perspectieven op de werkelijkheid
  • Elk eigen kracht + beperkingen  reikwijdte ingekaderd (wet: wat & hoe/rel: zingeving, moraal)
  • Onafhankelijk, verschillend, gelijke waarde, even groot belang
  • KUNNEN als afzonderlijke domeinen in 1 visie gecombineerd  vorm van ‘wijsheid’
• Ook terug te vinden bij Darwin + officiële teksten katholieke kerk
  • Reeds lang consensus tussen wetenschappers + religieuze leiders

Wittgenstein

• Tractatus

• Taal = onmachtig om over metafysische vragen iets te zeggen
• Zinvolle taaluitingen beperkingen zich tot wetenschapskwesties
• Bewust dat wetenschap heel wat onbesproken laat
• Maar geen mogelijkheid over zinvol over die zaken te spreken
• Verwerpt vorige rigide standpunt
• Taal kan op verschillende manieren zinvol gebruikt worden
• Elk taalspel heeft eigen regels qua betekenis
• ‘Meaning is use’ (betekenis hangt af van context)
• Misbruik van taal ALS vanuit ene taalspel andere bevraagt
• Radicaal verschillende betekeniscontexten  niet te vergelijken/reduceren

• Philosophische Untersuchungen

■ Impliciet wereldbeeld

• = referentiekader van waaruit mensen denken/spreken/handelen
  • Biedt geen oplossingen
  • Bepaalt hoe god, mens en wereld in beeld komen + hoe mens zich tot god, mens en wereld verhoudt
• = levensbeschouwing als impliciet referentiekader  ‘wereldbeeld’
• Geen rationele keuze  doorgegeven via cultuur & socialisering

■ Expliciet wereldbeeld

• = geheel van overtuigingen over hoe wereld in elkaar zit & tot stand gekomen
• Vrij grote, wetenschappelijk onderbouwde consensus in Westen
• Zelfde wereldbeeld = mogelijk andere levensbeschouwing
• Leo Apostel & Jan Van der Veken
  • Atheïst/priester  interdisciplinair wereldbeeldenproject
  • Streefden naar rationele constructie wereldbeeld
  • Tot een symbolisch representatiesysteem die al die wereldbeeldkennis samenvoegt tot totaalvisie belicht de werkelijkheid uit een bepaalde cultuur
• Expliciet referentiekader  combineren aspecten wereld + zinvol oriënteren in gefragmenteerde wereld met overdaad aan informatie

■ Expliciet  impliciet

• Godsdienst: veel meer dan enkel verzameling overtuigingen over wereld/mens

Zingevende interesse

• Expliciet: cognitieve & manipulatieve interesse

■ ideologieën (nationalisme/marxisme) & levenshoudingen (consumentisme/hedonisme)

• Gaat vooral over filosofische/politieke & morele denkkaders
• MAAR voor sommigen = alomvattende levensbeschouwing (zin & oriëntatie)
• Marxisme
  • Geen levensbeschouwing in godsdienstige betekenis
  • Bevat wel opvatting over religie + over zin van geschiedenis
  • Kan menselijk handelen motiveren en zin & betekenis geven

• Religiositeit
  • = breder dan enkel godsdienstige
  • = vorm van bewustzijn dat we deel zijn van groter geheel
• Ontstaat als reactie op monotheïstische levensbeschouwingen in Europa
• Overtuiging
  • Verwerpt theïstische godsbeeld
  • Er bestaat geen metafysische werkelijkheid die losstaat van empirische werkelijkheid
  • = Filosofische overtuiging (niet-bestaan bovennatuur + erkenning menselijke eindigheid)  positief ingevulde levensbeschouwing
• ‘Vrijzinnig Humanisme’
  • moreel & filosofisch denkkader atheïsme  Vlaanderen
  • mens- en wereldbeeld: door wetenschappen
  • waarden:

£ vrij wetenschappelijk onderzoek

£  dogmatisme, censuur, taboe

£ Centraal: menselijke autonomie/menselijke waardigheid

• Mens = zelf-wetgever  geen verantwoording aan iets buiten mens zelf
• Mens = zelf-zingever  enige wezen waaraan zin, betekenis en waarden kunnen verschijnen

• = geheel van overtuigingen en praktijken om zich positief of negatief te verhouden tov wat de mens overstijgt
  • Band tussen eindige – oneindige / relatieve – absolute
  • Centrale vraagstuk: eindigheid (de dood)
• Niet alleen opvattingen OOK praktijk van riten, vieringen, cultus
• Verwijzen naar bestaan van bovennatuur/transcendente
  • mono-polytheïsme/geestelijke krachten (animisme)/natuur zelf (pantheïsme, oosterse religies)
• bevat element van verticale transcendentie + moment van heteronomie
  • beginsel buiten en boven de mens(heid)
  • vooral zingeving MAAR OOK sociale structuur, politiek, geschiedenis
  • oorsprong van alles is iets transcendents  mens = afhankelijk

Door gebruik van verbeelding en abstract denken ontstaat een waaier van religieuze, mythologische, ideologische en filosofische denkbeelden.

• Zingeving heeft weinig met wetenschap te maken MAAR niet louter subjectieve ervaringen en inzichten
• Zingeving is veelal een intersubjectief, cultureel ingebed gebeuren

• (mens gekoppelt aan machine die via elektroden het brein alle verlangens kan laten voelen)
• Wijst op belang dat mensen hechten aan kwaliteit van de handeling zelf los van de resultaten
• Mensen staan ook op de authenticiteit en het waarheidsgehalte van ervaringen

• Alle behoeften bevredigd ≠ noodzakelijk gelukkig en omgekeerd
• Zinvol en gelukkig leven niet zomaar = aaneenschakeling aangename ervaringen
• Beleven van zin  te maken met externe realiteiten
  • Als die externe realiteiten manipuleerbaar waren
  • Ontstaan van de gewenste ervaringen
  • Verliezen daardoor hun waarde
• IMPLICEERT: elke ervaring van zin = verbonden aan principiële mogelijkheid tot zinverlies

• Zin kan al dan niet ervaren worden  nooit gecreeërd/gereproduceerd
• Zin en geluk = oncontroleerbaar
• Ervaring van zin imliceert een moment van heteronomie of transcendentie
  • Transcendentie hoeft niet noodzakelijk verticaal ingevuld worden (god)
  • Heteronomie  zorgt voor paradoxale situatie

• Iedereen ‘wil’ gelukkig zijn
• Nastreven = contraproductief WANT niet maakbaar
• Kan slecht indirect tot stand komen (essentieel bijproduct – Elster)