Item gefilterd op datum: december 2012

• Spirituele zoektocht naar wil van god in het individuele leven
• Op spoor door eigen gemoedsbewegingen volgen / onderzoeken
• Veelvuldig gebruik 1^e pers enk
• Expressie van emotie lokt opnieuw emotie uit (toevertrouwen gevoelens aan papier)
• Duidelijk fysiologische beleving gevoelens

 evolutie naar vergeestelijkte/emotionele religieuze beleving

 uiterlijke methoden teruggedrongen tvv innerlijke methoden  laten minder diepe sporen na

 moderne spiritualiteit: complexe sequenties geestelijke oefeningen, regelmatig herhalen

om effectief te blijven

• Liefde tot god = erotische liefde
  • Emotionele en zinnelijke terminologie
  • Vertrouwelijke en intieme omgang met god
• Bernardus van Clairvaux
  • 1128: ontmoeting Bernardus & Willem van Saint-Thierry
  • Bespreken Hooglied  mystieke lezing (ziel wil christus als bruidegom)
  • Logica liefde/verliefdheid toegepast op mystieke subject
• Beeld van Christus
  • Kosmische pantocrator  reisgezel, gelijke
  • Belangstelling voor kind in de kribbe, wonden gekruisigde  ‘nabijer’
  • Versterking Maria-devotie
• Verschuiving
  • Affectieve spiritualiteit schuwt uitwendigheid ( ascetisch-rituele beleving Benedictus)
  • Innerlijke verlangens = object mystieke disciplinering
  • Bernardus & Hadewijch: Beminde = centraal  LATER losmaken liefdesobject + inkeren naar eigen gemoedsbewegingen

• Spiritualiteit omvat hele menselijke leven
• Zowel innerlijk als uiterlijk (Benedictus maakt nooit scheiding)
  • Innerlijk: gebed, contemplatie
  • Uiterlijk: liturgie, handenarbeid, naastenliefde
• 1 hoofdstuk: ‘spiritueel’ in moderne zin  trapsgewijze verwerving nederigheid

• Spiritualiteit = persoonlijke voeling krijgen/zich persoonlijk bewust worden van wat ons overstijgt
• Individueel MAAR ook groepsgebeuren kan bijdragen
• Individuele & gevoelsmatig aspect niet steeds in die mate aanwezig in geschiedenis

• Essentie van wat minimaal geloofd moet worden voor bepaalde levensbesch.
• Orthodoxie  orthopraxie
  • Uitspeken geloofdbelijdenis al voldoende  nadruk op ‘doen’
  • INTERESSANT: (uitspreken) geloofsbelijdenis zelf = deel orthopraxie
• Naast specificatie van geloofsinhoud OOK rituele functie (uitdrukken vroom toebehoren aan god)
• Niet-religieuze levensbeschouwingen
  • Kunnen ook vorm van geloofsbelijdenis hebben (al dan niet ritueel)
  • VERSCHIL met religieuze levensbeschouwingen
    • Geloofsinhoud bij religies van buitenaf (niet mens zelf)
    • Echte oorsprong = transcendent
    • Openbaringsreligies: geloofsinhoud in openbaring + traditie
      • Openbaring: manier waarop bovennatuur kenbaar maakt aan mens
      • Traditie: geacculumeerde uitlegging door mensen/instituties met respect van geloofsgemeenschap
• (niet)religieuze levensbeschouwingen vaak verwijt ‘ideologisch/dogmatische’ geloofsinhoud  dekken zich in tov elke vorm van kritiek (vb. god is liefde, maar niets kan gebeuren om gelovige anders te doen denken)

• Geloofsinhoud/kern van gedeelde opvattingen
• Hoe fundamenteel zijn opvattingen in een levensbeschouwing?
  • Religieuzen handelen vanuit ‘geloof’
  • MAAR dit ‘geloof’ kan niet begrepen worden zonder oog voor religieuze leven waarin het ingebed is

■ Myth-ritual theory (Segal)

• Beide fenomenen noodzakelijk samen
• Sterke visie (steeds samen) / zwakkere versie (aanvankelijk samen, eigen ontwikkeling)
• Meest gangbare visie
  • Mythe = belangrijkste WANT meer intellectueel product
  • Ritueel = expressie van wat in mythe geloofd wordt
  • ~ westerse intellectualisme (theorie boven praktijk, praktijk opgevat als toepassing van theoretisch gegeven)
• Protest (1^e: Robertson Smith – Lectures on the Religion of the Semites)
  • Rollen omgedraaid: ritueel = sleutel tot mythe/leer
  • Mythe/leer van religie ≠ wereldverklaring MAAR verhaal/uitleg bij ritueel

■ Kenmerken (Humphrey & Laidlaw)

• Elke handeling kan in principe ritueel zijn
• Ritualiteit gezocht in HOE gedaan niet WAT gedaan
• Ritualization
  • Normale relatie intentie – handeling omgekeerd
• Archetypal
  • Rituele handeling = extern voor celebrant
  • Wordt slechts uitgevoerd
  • Ritueel wordt beschouwd als ‘natuurlijk iets’ waarvan betekenis/aard/structuur vastligt onafhankelijk van bedoelingen
• Intenties
  • Zijn niet afwezig MAAR bepalen identiteit ritueel niet
  • ALTIJD intentie om ritueel uit te voeren

2 consequenties van deze visie

1) Antropologie

• Ritueel zou vorm van communicatie zijn  NIET ZO (H&L)
• Rituelen moeten niet gecodeerd worden (≠ ‘systems of meaning’)

2) ‘heeft het gewerkt?’  ‘have we got it right?’

• = Belangrijkste vraag
• 1^e  modern, westers vooroordeel: ritueel zonder intenties en gevoels haast verwerpelijk  ritueel gedegradeerd tot toevallig communicatiemiddel
• Miskenning autonomie & polyinterpretabiliteit ritueel

 onafhankelijk van intenties = polyinterpretabiliteit = tolerantie voor meer/ minder/

anders zien van ritueel

• Rituelen ≠ maakbaar, beperkt corrigeerbaar
• Groepsgevoel door gelijktijdig zelfde dingen doen (≠ zelfde dingen intenderen)

■ Kenmerken

• Verhaal in onbepaald verleden
• Goddelijke wezens stellen handelingen die verklaring/interpretatie geven voor situatie/gebruiken/instellingen/driften/mogelijkheden/wereld van de mens
• Descriptief-verklarend & normatief-voorschrijvend
• Verklaart niet alleen  schrijft ook voor
• Moet duidelijk maken hoe dingen zijn ontstaan en waarom
  • Vb. joods-christelijke scheppingsverhalen
  • Verklaring voor ontstaan hemel/aarde/zee/onderscheid man-vrouw/..
  • Legitimatie waarom mens natuur mag bestuderen/manipuleren en gebruiken als goede rentmeester
• OOK waarom zo is en zo zal blijven  Barthes
  • = conservatieve kant mythisch denken
  • Verklaart cultuur tot natuur
  • Zelflegitimerend

• Culturele gebruiken worden ontdaan van tijdgebondenheid
• Verbergt mogelijkheid tot groei/verandering  wil eeuwigheid
• DAARDOOR gelijkenis met subjectieve mening & ideologie

• Vindt oorsprong in zelfde mythische verleden als onderwerpen
• Oorsprong mythe = mythisch

■ Mythische mens – Logos – tegenwoordig

• Voor mythische mens = werkelijkheid op elk moment afhankelijk van wil der goden
• Grieken: als 1^e moeite met mythen  gebruik louter voor esthetische waarde
• Logos (natuurfilosofie): 6^e e v.Chr  emancipatie uit mythe
• NU: niet meer als verklarend/normerend MAAR wel nog betekenis
  • Spiegel voorhouden/ogen openen/dingen uitdrukken die in wetenschappelijke taal niet gaan
  • Ook performatieve rol: realiteit tot stand + praktijken die moeilijk rationeel te begronden zijn ondersteunen
  • Verhalen = constitutief voor ontwikkeling eigen identiteit

• Niets ‘rationeels’ gezegd kan worden over bestaan god/zinvragen
• Dawkins/Dennet/Vermeersch/Philipse  stap te ver
  • Bouwen op bevindingen wetenschap  atheïsme verantwoorden
  • Niet zomaar neerleggen bij scheiding door NOMA-principe
  • Dawkins: bestaan of niet-bestaan god moet IN PRINCIPE vast te stellen zijn
  • Philipse (Atheïstisch manifest):
• Intelligent Design: wetenschap vanuit religie in vraag/aangevuld
• Process theology: bestaan van god moet toets rationele kunnen doorstaan

• ‘would-be gelovigen  vorm van ‘semantisch atheïsme’

• Woord ‘god’ + uitspraken over god
• Geen enkele beschrijvende inhoud
• Uitspraak ‘god bestaat’ = betekenisloos
• Alleen rituelen/praktijken/symbolisch taalgebruik
• Zonder geloofsovertuigingen  theologische zelfmoord

• Kan religie wel elke vorm van letterlijkheid bannen zonder aan essentie boodschap te raken?