Item gefilterd op datum: december 2012

Alle levensbeschouwingen = materieel veruitwendigd (symbolen, afbeeldingen, gebouwen)

■ Heilige plaatsen

• Magnetische kracht  mensen willen er naar toe
• Collectieve beleving (cruciaal!)
• Fysische eigenschappen (natuur/cultuur) = belangrijk
• SOMS ontlenen heiligheid aan (mythologische) gebeurtenissen / bewaarplaats / pas door heiligheid zelf bijzondere handelingen uitlokken

■ Christendom

• Aanvankelijk: heilige plaats  cultusplaats voor liturgie
• Verering martelaren/heiligen  op cultusplaats relikwie  heilig
• Plaatsen = blijvende getuigen van de aanwezigheid van heilige mensen
• Christenen naar toe getrokken  ‘zo dicht mogelijk zijn’

■ Tastbare vorm van religie

• Gelovigen kunnen niet zonder
• Aanrakingen, overnachtingen,..
• Reis loopt vaak ook over pad dat zelf heilig is (vb. Santiago de Compostella)
• Pad lijdt nooit rechtstreeks tot hart, altijd via omweg (vb. 3x rond)
• Zoeken van een souvenier (markering van keerpunt in leven)
• Fysieke aanwezigheid met heilige plek dwingt eerbied af

Gelovigen verwachten dat ook niet-gelovigen dit een heilige plek vinden en voorschriften in acht nemen

1) Organisatie, verspreiding, werking verbeteren + oplossen praktische problemen

 contigent (≠ wezenlijk voor levensbeschouwing zelf)

2) Noodzakelijke schakel mens – bovennatuur

 essentieel onderdeel levensbeschouwing zelf

3) Controlerende en bewakende instantie inzake orthodoxie & orthopraxie

 belangrijke schakel in overlevering van traditie

• Afhankelijk van begrippen en symbolen (geen privé-taal, geen privé-religie)
• Brengen zeer verschillend denkende mensen samen
• Kan een sterk groepsgevoel creëren  soms eenheid institutioneel vastgelegd
  • Vb. de kerk
  • Soms veel minder  vb. hindoes, islam,…

Standaardvisie sluit niet uit dat moraal historisch sterk verweven met godsdienst

■ Ethische intentie en motivatie

• gelovigen kennen een soort motivatie waar niet-gelovigen niet op kunnen terugvallen (Origenes tegen Celsus: ook gods wil kunnen kennen, maar bij christenen kracht om gods wil ook uit te voeren)
• ≠ enkel religie kan motiveren
• MAAR gelovigen alvast voldoende redenen om moreel te handelen
• Geloof moet om authentiek te zijn, geïncarneerd worden in een praxis
• Impuls van geloof zorgt soms voor ‘meer’  vb. christenen: agapè (excessieve naastenliefde die geen voltooiing kent, vijanden beminnen,…)

■ epistemologische/pedagogische rol  epistemologische afhankelijkheidsthese

• Sterke versie
  • Tussenkomst van de godsdienst = noodzakelijk
  • Eindige vermogens mens  hulp nodig van buitenaf om morele te wijzen
  • Klassieke hulpbronnen: schrift, clerici, geloofstraditie, openbaring
  • Zwakke versie
    • Godsdienst & openbaring ≠ enige wegen tot morele inzichten
    • Thomas van Aquino: zowel geloof als rede leiden tot moreel inzicht

• God kan als wetgever best verplichtende karakter morele regels verbeelden
• Locke
  • Morele wet ALLEEN verplichtend/bindend als mensen weten dat god die uitvaardigt + navolging sanctioneert
  • Mens moet goddelijke bevelen gehoorzamen WANT schepper beslist over schepselen
• Voltaire(godsdienstcriticus!)
  • god van belang voor functioneren van moraal
  • noodzakelijk om moraal te handhaven
  • vb. atheïstische vorst zal folteren als dat in diens belang is
  • noodzakelijk dat idee van opperwezen in harten gegrift staat

■ is iets goed OMDAT god het wil of wil god iets omdat het goed IS?

• 1^e luik = goddelijke gebodstheorie
  • Wat god beveelt is per definitie het goede
  • Arbitrair kantje WANT vb. opofferen kind zoals Abraham = slecht
  • Kierkegaard: menselijke moraal weg in licht van absolute plicht tav god
  • Mens verliest dan waardigheid als morele actor (blindelingse gehoorzaamheid)
• 2^e luik = logische onafhankelijkheidsthese
  • Moraal bestaat ‘onafhankelijk’  geen ‘godsdienstige’ moraal meer
  • God geen wetgever meer, hoogstens ‘raadgever’
  • Tegenwoordig weinig theologen die geloven in 1^e luik  god kan alleen goed genoemd worden als hij voor goede kan kiezen
  • = standaardvisie

• Moraal: in zichzelf te funderen zonder beroep op externe factoren
• Moraal afhankelijk van god  moreel handen = tegenovergestelde van moraliteit
• Moraliteit ~ rationaliteit: gehoorzaamheid aan de rede als zelfwetgever, geen blinde gehoorzaamheid aan externe instanties

• levensbeschouwingen hebben normatieve component (op ‘juiste’ pad houden)
• bestaat uit religieuze en/of morele voorschriften

• 18^e E: intellectuele elite meer en meer afstand kerkelijke leven/religieuze cultuur
• Zoeken een seculier discours waarin emoties ondergebracht kunnen worden (vroeger gecultiveerd in religie)
• vb. Deïstische natuurlijke religie  weinig christelijks  verwijst meer naar kosmische oorsprong + een hypothese
• religieuze gevoel  christelijk waarmerk kwijt

 religieuze ervaring = transreligieus

• 18^e E: verschijnen studies over esthetische categorie van ‘het sublieme’
• Meeste auteurs willen onderscheid maken tussen ‘schone’ – ‘sublieme’
  • SCHONE: liefelijk, bekoorlijk, decoratief, classicistisch, overzichtelijk

Vb. symmetrische tuin, stilleven

• SUBLIEME: angstwekkende kracht, gruwelijke pracht, onbegrensdheid

Vb. storm op zee, fonkelende sterrenhemel