Item gefilterd op datum: januari 2014

• Morele gevoel = passief pluralisme
  • Uitsluiting obv ideeën = onaanvaardbaar
• MAAR erkenning van de rol die levensbeschouwingen spelen in dagelijks leven
  • Wel interessant genoeg voor publieke discussies
  • Wil mogelijkheid van dialoog, kritische reflectie en herbronning levensbeschouwelijke thema’s opnieuw exploreren
  • Moedigt inhoudelijke positionering aan
  • NIET: tolerantie  inhoudelijke positionering

- MOGELIJK: eigen overtuiging + respecteren andere opinies

- TROUWENS: pas omdat mensen uitkomen voor verschillende levensbeschouwingen  pluralisme + tolerantie nodig

■ Omslag passief naar actief

• Interpretatie ‘privatisering’ levensbeschouwing
  • Privatisering levensbeschouwelijke keuze = verward met privatisering levensbeschouwing zelf
  • ‘keuze’ = persoonlijke gewetensvrijheid
  • MAAR levensbeschouwing zelf ≠ privé-zaak

- Laat zich niet beperken tot persoonlijke levenssfeer

- kan hele denken en handelen mens doordringen

- Is constitutief voor (morele) identiteit

• Onhaalbaar om  eisen geloofsovertuiging ‘thuis’ + levensbeschouwelijk neutraal in publieke ruimte

• Individualisering/privatisering levensbeschouwing
• Middel moderne tijd
• Vermijden van godsdienstoorlogen & religieuze intolerantie
• Zorgde voor passief pluralisme
• Alle (openbare) discussie  privé-sfeer
  • Toch geen redelijke discussies mogelijk
  • Altijd gevaar van twisten
  • Alleen verdeeldheid en onverdraagzaamheid
  • Geschrapt van publieke agenda
• Tolerantie = niet-inmenging
• Levensbeschouwing: individuele preferentie  niemand iets te zeggen
  • Gevaren
    • Onverschilligheid (doet er toch niet toe)
    • Bepaalde vorm van vrijheid verdwijnt  verkondigen van mening
• Tolereert de verschillen MAAR schuwt de inhoudelijke & publieke confrontatie

• Mensen = autonome individuen  zelf uitmaken volgens welke opvatting van het goede leven ze willen leven
• MAAR wil niet zeggen VRIJ KIEZEN
• in een traditie
• (niet) aangesproken door een levensbeschouwing
•  gewetens- en godsdienstvrijheid zo belangrijk
  • WEL kritisch reflecteren over levensbeschouwelijke oriëntaties
  •  resulteert in levensbeschouwelijk pluralisme
  • Vereist tolerantie en respect tov elkaar

• Opvallend hoe snel na FR  een periode van (religieuze) intolerantie
• Jacobijnse periode(1792-1794)
  • Terreurbewind olv Robespierre & Saint-Just
    • Opnieuw idee: land niet zonder levensbeschouwelijke eenheid
    • Republiek = ‘1 en ondeelbaar’  Tegen de republiek = guillotine
    • Christendom verbieden en een burgerlijke (staats)religie opleggen
    • Pantheon (kerk Lodewijk XIV)  temple de la patrie = begraafplaats voor helden republiek (vb. Voltaire)
    • Nieuwe republikeinse kalender (geen rust meer op zondag  maar decadi, 10^e dag ‘nieuwe week’)
  • Spanning tussen 2 groepen
  • Machtsgreep 1974  Saint-Just & Robespierre guillotine
• Directoire & Napoleon
  • Na val Robespierre = gematigder Directoire  burgerij heft in handen
  • ‘restauratie’ katholicisme bij Napoleon

• Atheïstisch  deïtisch
• ‘Cultus van de rede’ (atheïsten) – officieel 11/1793
• Festival van de rede in de Notre Dame met plaasteren vrijheidsbeeld in koor
• Heftige dechristianiseringscampagne (tegen zin Robespierre)
• 5/1974: cultus van de rede afgeschaft  vervangen door de deïstische ‘culte de l’Etre suprême’

• 1801: concordaat met Paus Pius VII

- Katholieke vrijheid van eredienst

• Staat moet katholieke geestelijkheid onderhouden in ruil voor de (tijdens FR) genationaliseerde kerkelijke bezittingen
• Katholicisme wordt niet terug staatsgodsdienst

Intolerantie & fanatisme niet enkel bij religies  overal waar mensen overtuigd zijn van eigen gelijk en anderen in die waarheid willen laten delen (kan ook over banalere zaken)

• Katholieke godsdienst  bepalende rol in religieuze intolerantie
• MAAR niet de enigen!
• Minderheden die werden vervolgd = vaak even intolerant
  • Jodendom/islam: strekkingen die vijandig tov andere religies, afvalligen, critici
  • Protestanten (in meerderheidslanden): eerst intolerant tov katholieken
• Niet alleen door godsdiensten
  • Niet-religieuze instanties  met religieuze vervolging inlaten
  • Vb. communisme; nazisme
  • Sommige niet-religieuze regimes  anti-religieuze regimes  alle gelovigen en andersdenkenden de mond te snoeren

• Godsdienstvrijheid als individueel recht = centraal
• Aanloop naar de Verlichting
  • Godsdienstvrijheid losgekoppeld van grondgebieden en hun heersers
  • 17^eE, Nederland & Engeland = pleidooien in die richting
    • Brief over Tolerantie – Locke (1689)
      • Ineffectief om mensen een levensbeschouwing dwangmatig op te leggen
      • Enkel ‘aansporen, vermanen en raad geven’
      • MAAR nog steeds selectieve aanzet
      • WANT samenleving kan geen katholieken/atheïsten tolereren
    • The Act of Toleration – Engelse parlement (1689)

• Enkel van toepassing op allerlei protestantse groeperingen

Pas sinds Amerikaanse Onafhankelijkheidsverdragen (1776)/Franse Déclaration des droits de l’homme et du citoyen (1789)  godsdienstvrijheid deel van mensenrechtenverdragen en constituties voor liberaal democratische staten

• Religieuze eenheid binnen 1 politieke gemeenschap = nodig
• Ausburg/Westfalen  ‘godsdienstvrijheid’ aan de vorst en grondgebied
• Geen individuele vrijheid
• = Extern pluralisme ( nog geen intern pluralisme)
• Milletsysteem – Ottomaanse rijk(extern pluralisme)
  • Belangrijkste geloofgemeenschappen = bestaansrecht, MAAR gescheiden
  • Elk eigen rechtsysteem (religieuze aangelegenheden, huwelijk,…)
  • Een vorm van pluralisme MAAR ook een vorm van apartheid
  • Hiërarchisch systeem (moslims hoger, meer rechten)
  • Bekeringen tot andere religies ≠ toegelaten

• Lange tijd: idee  mensen moeilijk met anders/niet-gelovigen samenleven binnen 1 sociaal-politieke ruimte
• Politieke machthebbers + godsdiensten  handen in elkaar  religieuze intolerantie + ‘godsdienst’oorlogen (= politieke motieven ten grondslag)

11 verdragen
Verdrag van Münster

• Erkent autonomie Republiek der 7 Verenigde Nederlanden (hoewel officieel deel HRR)
• Officiële gereformeerde staatskerk in Republiek
• Alle katholieke goederen aan overheid geleverd
• Katholieken moesten zich in ‘schuilkerken’ terugtrekken

• Diensten mochten
• MAAR kerken mochten er langs buitenkant niet als kerk uitzien

• Belangrijk voor ontstaansgrens België – Nederland  toenmalige frontlijn Spanjaarden / opstandelingen

MAAR Vrede van Westfalen verandert weinig in de idee/concretisering van levensbeschouwelijk pluralisme

• Wel al een 1^e stap naar individuele godsdienstvrijheid binnen RR
• MAAR Europa = voornamelijk mono-religieuze politieke ruimtes

Vrede van Augsburg

• Elke rijksvorst mocht beslissen welke godsdienst in zijn machtsgebied
• Geloofseenheid binnen RR verdwijnt
• MAAR tegelijk nog idee: binnen 1 politieke ruimte best zelfde godsdienst
• = EXTERN PLURALISME
• Andersdenkenden moeten bekeren of migreren

Oorlogen: verhouding tussen religie en gezag staat centraal

• Concilie Trente + jezuïetenorde  maar succes reformatie niet gestopt
• 80 jarige oorlog (1568-1648)

• 1566: beeldenstorm
• gewapend verzet tegen Spaanse overheersing
• Filips II stuurt Hertog van Alva
• Nederlandse opstand olv willem van Oranje-Nassau
• Filips wil 1 centraal geregeerd land met 1 religie / opstandelingen willen een decentrale overheid en godsdienstvrijheid
• Wisselend succes voor beiden
• Beleg van Antwerpen  Antwerpse Republiek onder Marnix van St-Aldegonde = katholicisme verboden
• Val van antwerpen (27/8/1585) intellectuelen vluchten naar Noorden (bijdrage aan ‘gouden eeuw’)

• 30 jarige oorlog (1618-1648)

- Ook een belangrijke religieuze inslag

- Protestantse + katholieke vorsten vechten tegen elkaar (binnen én buiten RR)