Item gefilterd op datum: januari 2014

Sociale feiten zijn zeer divers van aard. In het werk van Durkheim zijn 3 types van sociale feiten te maken. (Deze zijn niet door Durkheim zelf geëxpliceerd):
1. feiten van morfologische aard. De dwang is van materiële en structurele aard. Vb. bevolkingsdichtheid.
2. instituties: formele en informele regels waaraan individuen zich moeten onderwerpen. Dwang van morele aard.
3. Sociale feiten van symbolische aard: collectieve voorstellingen die het individu verinwendigd en die hem dwingen op een bepaalde manier te denken.
Zie kader in boek

Sociale feit: wijzen van handelen, denken en voelen die uitwendig zijn aan het individu en een dwingende macht op hem uitoefenen.
Er gaat een externe dwang vanuit die voelbaar is wanneer individuen alleen zijn én wanneer ze in gezelschap verkeren. Dit is niet per se negatief. Individuen kunnen niet zonder sociale invloed.

Sociale feiten bestaan buiten jezelf: ze hebben een bindend en uitwendig karakter en oefenen dwang uit. Dit kan zowel negatief (in het leger moeten en sterven) als positief (‘het beste’ hebben we er ook aan te danken zoals de taal) zijn. Het is erg dubbel!

Grondslag v/d sociologie: de erkenning dat er zo’n onherleidbare werkelijkheid bestaat, opgebouwd uit sociale feiten. Durkheim spreekt van sociale feiten om de sociologie zoveel mogelijk het uitzicht te geven van een echte wetenschap. Men moet sociale feiten behandelen alsof het dingen zijn. Hiervan gaat invloed uit van Comtes positivisme.

De samenleving kan niet worden gereduceerd tot iets anders, tot biologische of psychische factoren. De maatschappij heeft een eigen realiteit. Sociale feiten worden veroorzaakt door andere sociale feiten. Psychische feiten spelen wel een rol, maar verklaren niet. (zie piramide v/d wetenschap in aantekeningen).

De maatschappij volgens Durkheim: niet de eenvoudige optelsom van individuen maar: een systeem opgebouwd uit de associatie en combinatie van individuen en vormt een specifieke realiteit met eigen kenmerken.

1. culturele voorwaarde: onderzoeksterrein en methode. Het werk moet kunnen worden nagevolgd en voortgezet. Het moet een wetenschapsprogramma bevatten: een duidelijk afgebakend onderzoeksterrein en een werkbare methode.
2. organisatorische voorwaarde. De opvattingen moeten ook kunnen worden doorgedrukt via andere hulpmiddelen dan loutere overtuigingskracht. Durkheim deed dit vb. door zijn tijdschrift en onderwijsprogramma.
Zie voorbeeld Durkheim versus Tarde in het boek.

Klassiek auteur: een auteur die wordt beschermd door het taboe dat hij niet in twijfel mag worden getrokken. Zijn positie is onaantastbaar. Deze onaantastbaarheid is sociaal geconstrueerd.

Mensen doen iets enkel omdat het nut oplevert voor henzelf. Durkheim verzette zich hiertegen. Volgens hem is de rationele homo economicus fictie. Het denken, handelen en de behoefte van individuen wordt door instituties en dus door de maatschappij bepaald.
Contracttheorie: het sociale leven wordt in het leven geroepen door individuen. Reactie Durkheim: individu is een maatschappelijke uitvinding. Samenleving leert je dat je je als individu moet gekregen. Er was dus eerst de samenleving en daarna pas het individu!

-> Mensen hebben gewaarwordingen (= zintuiglijk aspect). Deze gewaarwordingen worden doorgestuurd naar onze geest en in categorieën onderverdeeld. De geest is een mal die de zintuiglijke waarneming bewerkt. De twee belangrijkste categorieën zijn ruimte en tijd. Ruimte en tijd zijn kenmerken van de geest, geen kenmerk van het ding an sich. Kennis is dus een mengeling van wat we waarnemen en hoe de geest dit bewerkt. Met een moraal werkt dit hetzelfde. Onze geest weet hoe we moeten handelen, het is niet aangeleerd maar aangeboren -> ‘’ behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden’’.
Reactie Durkheim: De geest beïnvloed idd het handelen, maar dit is niet aangeboren, maar de norm is aangeleerd. De plicht is de samenleving die onze strot toeknijpt zodat we niet anders kunnen. Zo wordt het verinwendigd.

Durkheim neemt een kritische houding in t.o.v. de Franse, Engelse en Duitse traditie -> hij is geen ‘volger’.
Kritische houding: Tussen conformisme (alles geloven) en scepticisme (alles verwerpen). Je neemt een positie in t.o.v. een bepaald thema en gaat ermee in debat, je beargumenteert je positie.

Franse invloed: rationalisme en positivisme. Invloeden van:
1. Descartes: heldere stijl en consequente denkwijze.
2. Comte: belangrijke thema’s, overtuiging van sociologie als eigen wetenschap, gerichtheid op feiten.

Duitse invloed: Kants plichtethiek. Kant en Durkheim: moraal bestaat uit een plichtsgevoel. Volgens Kant is dit plichtsgevoel bovenhistorisch geworteld in de menselijke rede, volgens Durkheim ligt de oorsprong ervan in de maatschappij.

a) maatschappelijke achtergrond
In Frankrijk was er in die tijd een sterke breuk tussen links en rechts -> veel spanningen, zoals de oorlog van 1870. De Franse Revolutie werd gevolgd door het absolutisme onder Napoleon, het streven naar Restauratie, twee nieuwe revoluties, Parijse Commune (arbeiders wilden zelfbestuur), Frankrijk weer terug naar een republiek, economische crisissen, en schandalen zoals het Panamaschandaal (corruptie bij aanleg bij Panamakanaal. Had internationaal financiële gevolgen).

Conflicten die hij van dichtbij beleefde en ervoor zorgde dat men twijfelde of de Franse Revolutie wel goed was geweest:
1. De schoolstrijd. Aanhangers van de republiek wilden dat de kerk niet langer een rol speelde in de organisatie van het onderwijs -> kerk verloor.
2. Dreyfus- affaire. Een franse officier van joodse afkomst werd valselijk beschuldigd van landverraad. Hij werd veroordeelt maar in hoger beroep vrijgesproken want het bewijsmateriaal leek vervalst. Frankrijk wilde zijn fouten in de schoenen van 1 pers schuiven. Frankrijk raakte hierdoor verdeeld.

Durkheim dacht dat de maatschappij slecht haar samenhang en duurzaamheid zou herkrijgen wanneer zij een sterke collectieve dwang op de individuen zou uitoefenen. Samenhang kon verkregen worden door:
1. De organisatie, met name arbeidsspecialisatie
2. Door een consensus over waarden en solidariteit
3. Door dit alles te onderbouwen met collectieve rituelen.

Durkheim is de socioloog van het crisisbesef -> er moest een nieuwe consensus komen; sociologie als moraalwetenschappen.